Borsada Kademe Analizi

Günümüzde imkanların artmasının sonucu olarak, İMKB de hisse senedi alıp satan çok fazla küçük yatırımcı bulunmaktadır. Fakat, özellikle bu yatırımcıların çoğu enteresan bir biçimde hisse senetlerinin fiyatlarının nasıl artıp azaldığı konusunda bile yeterince bilgi sahibi değildir. Bu yazımızda bu konunun üzerinde duracağız ve borsayı takip eden kişilerin kesinlikle duymuş olduğu kademe (derinlik) analizinden bahsedeceğiz.

Borsa bağlamında kademe terimini açıklamak gerekirse, hisse senedinin her fiyattan alıp satmak mümkün değildir, Aksine o gün için belirlenmiş aralarında belli bir fark bulunan fiyat seviyelerinden alış ve satış mümkün olmaktadır. Bu her fiyat seviyesi bir kademeye karşılık gelmektedir. Fiyat kademelerinde alım satım hisse senedi alıp satanların çok fazla zarara uğramasını engelleyen bir yapıda tasarlanmıştır. Örnek vermek gerekirse bir hisse senedine baktığınızda ona ait bir kademeyi karşısında görürsünüz. Mesela MGROS hisse senedi an itibariyle 14.90 seviyesinde görünüyor. Ayrıca 14.85 alış ve 14.90 satış fiyatı görülmektedir. Bu durum her kademe arasında 0,05 lik bir farkın söz konusu olduğunu belirtmektedir. Yani siz söz konusu hisse senedini 14.86 veya 14.87 den satıp alamazsınız.

Borsadaki işlem mantığına gelirsek. Hisse senetlerinin açılışta bir gün önceki kapanışa göre tanımlanmış işlem göreceği kademeler belirli olmaktadır. Örneğin A borsasında, hisse senedinin kapanışı 3.00 olsun ve (2.98, 2.96, 2.94, 2.92 ve 2.90) 5 kademe öncesi (3.02, 3.04, 3.06, 3.08, 3.10) da 5 kademe sonrası bir sonraki gün için işlem görebileceği değerler olsun. Bu değerler önceden tanımlanmıştır.

Ertesi gün borsa açıldığında bu hisse senedini almak isteyenler ve satmak isteyenler hangi kademelere ne kadar satmak istiyorlarsa yada almak istiyorlarsa bildirimde bulunurlar. (Tabii ki bunu borsa açılışında yapmayıp daha sonra yapanlarda buna yaptıkları anda dahil olurlar) Bunlar borsanın ilk açılış anında toplanır ve hesaplanır. Sonrasında da en yüksek miktarlı alım kademesi ve en düşük miktarlı satış kademesi hissenin açılış kademesi olur. Basit olarak ticaret mantığındaki gibi aynı malı farklı fiyattan almak ve satmak isteyen insanların sıraya girmesi söz konusudur. İlk açılış anında hissenin fiyatı 3.00 ve 3.02 kademesinde olsun. Yani almak isteyenler en yüksek 3.00 den bunu gerçekleştirmek istiyor, satmak isteyenler ise hisseyi en düşük 3.02 den satmak istiyor olsunlar.

Alış kademesinde 10000 lot

Satış kademesinde de 50000 lot olsun.

Bu durum da eğer borsaya yeni bir emir girilmezse hisse senedinde herhangi bir işlem olmayacaktır, Çünkü ne 3.02 den hisseyi almak isteyen ne 3.00 dan hisseyi satmak isteyen mevcuttur.

Fakat örnek vermek gerekirse, 3.02 den birisi 20000 lot hisse senedi almak isterse bu bir aktif emir olacaktır ve bu emir neticesinde sonrasında 5.02 kademesinde (50000-20000) = 30000 lot satış kalacaktır. Bu durum neticesinde fiyat değişmeyecek ancak satış kademesinde bekleyen miktar azalmış olacaktır.

Alış 3.00 Satış 3.02

Bu durumu bir ileri noktaya götürürsek, eğer birisi söz konusu hisseden 40000 lot daha almak isterse 3.02 den o durumda satış kademesindeki (30000-40000=-10000) 30000 lot gidecek ve 10000 lot 3.02 seviyesinde artık alış kademesini oluşturmuş olacaktır yani bu seviyede 10000 lot almak isteyen olacaktır. Şimdi bu hissenin kademesi değişmiştir.

Alış 3.02 Satış 3.04

Borsa fiyat mekanizması böyle gerçekleşmektedir. Sözü edilen durumlar gerçekleşirken kademeye yeni alış ve satışlar girilebilmektedir. Yani ifade edilen bu sistem oldukça hızlı bir şekilde değişim göstermektedir.

Kademe analizi ise, temel olarak alış kademeleri toplamında satış kademeleri toplamından daha çok lot olması hissenin o hissenin talep gördüğü anlamına geldiği olarak düşünülmekte, tam tersi yani satış kademelerinde daha fazla lot olması ise o hissenin satıcılı olduğunu gösterdiği olarak algılanmaktadır.

Ayrıca eğer gerçekleşen işlemlerin alış ve satışların hacim olarak miktarı çoksa o hisse senedi için derinlikli denilmektedir. Burada önemli olan nokta hissenin değeri ile lot sayısının hesap edilmesidir. 3.00 liralık bir hisse senedinin 1000 lotu ile 33.00 liralık bir hisse senedinin 1000 lotu aynı hacimi ifade etmemektedir.

Alış satış analizlerine bakıp hisse senedinin yükselip yükselmeyeceğini tahmin etme işine derinlik analizi veya kademe analizi denilmektedir. Derinlik analizi özellikle yabancı alış satışları yada hisse senetlerindeki toplanma dağıtılma gibi olaylar için oldukça faydalı olmaktadır. Ancak bu yöntem çok açık olduğu için spekülatörler tarafından bunu izleyen insanları etkilemek maksatlı olarak kullanıldığı unutulmamalıdır. Genel olarak yalnızca derinliği (kademeyi) izleyerek yorum yapanlar hataya düşebilmektedir.

Diğer yandan, bizim borsamızda her gün içinde hisse senedinin göreceği maksimum (tavan fiyat) ve minimum (taban fiyat) seviye belirlidir. Bu hissenin bir önceki seanstaki kapanış değerine ve ağırlıklı ortalamasına bakılarak belirlenmektedir.

Ancak dünyadaki bazı borsalarda ve hisse senetlerinin ilk açılışına bağlı olarak uygulanan bu çeşit bir limit uygulanmaz. Örneğin Amerikan piyasasında bir hisse senedi bir günde yüzde 400 artabilir yada 10 da birine düşebilmektedir.

Bizim piyasada ise sözü edilen limit uygulaması yatırımcıyı korumak maksatlıdır. Dünya geneline baktığımızda bizde mevcut olan kademe kavramının da olmadığı borsalar da bulunmaktadır. Buralarda hisse senedini satmak istediğiniz fiyatı yazarsınız. Eğer herhangi biri de o fiyattan almak isterse alacaktır.

Bu durumu analiz ederek para kazanmak yada kaybetmek temel olarak alanlar ve satanlar arasında bir değerlendirme yapıp, alım ve satımda doğru fiyat seviyelerini tutturmak demektir. Genelde kısa vadeli yatırımcılar al satlarla para kazanmaya çalışırlar ancak bu yapılması çok zor olan bir şeydir.

Diğer taraftan anlatmak istediğim başka bir şey ise, alım satım yaparken serbestten alma ve satma kavramı vardır. Örneğin hisse 3 - 3.02 kademesinde bulunuyorsa (son verdiğimiz örnekteki gibi 40000 lotluk alım sonrası yalnızca 30000 lotluk alım gerçekleşiyordu, serbestten alım yapılırsa geri kalan 10000 lot bir üst seviye fiyattan alınacaktır) yani siz serbestten alım yaparsanız 3.02 kademesinden başlayarak almak istediğiniz miktara kadar hisse senedi alırsınız. Eğer alım miktarınızdan kadar hisse senedi satışı 3.02 kademesinde varsa 3.02 den alırsınız. Ancak kademedeki toplam satılan miktar yetersizse üst kademeleri de almaya başlarsınız. Aynı durum serbest fiyattan satış için de geçerli olmaktadır. Kişisel olarak tavsiyem, KY bir hisse senedini alırken bunu serbestten yapmasıdır, çünkü bir kademenin hesabı yapılırken ani bir yükselişle insan daha büyük karları kaçırabilmektedir.