Fiyat Etkisi (Hicks Yaklaşımı)

Tüketicinin fiyatı düşen bir maldan daha fazla satın almak istemesi, bir yandan gelir etkisi, öte yandan ikame etkisine bağlı olarak açıklanmaktadır. Bu iki etki toplamına ise “toplam etki” ya da “fiyat etkisi” adı verilmektedir.

Tüketicinin fiyatı düşen bir maldan daha fazla satın alması Hicks yaklaşımına göre şöyle açıklanmaktadır.

Öncelikle aşağıdaki grafikle durumu gösterelim.

A malının fiyatının Pa2 ye düştüğünü varsayalım. Bu durumda tüketicinin reel geliri artmış olacak ve bütçe doğrusu B1A1 den B1A2 konumuna geçecektir. Yeni koşullarda, tüketicinin dengesi D1 den D2 ye kayacak ve tüketicinin tatmin düzeyi U1 farksızlık eğrisinin tatmin düzeyinin üzerine (U2 farksızlık eğrisinin tatmin düzeyine) yükselecektir.

Satın alınan A malı miktarı ise a1a2 kadar artacaktır. İşte A malının fiyatının düşmesi sonucu, satın alınan A malı miktarındaki a1a2 kadar artış, “toplam etki” (fiyat etkisi) sonucu olmaktadır. Toplam etki ise, yukarıda da belirttiğimiz gibi, gelir ve ikame etkilerinden oluşmaktadır. Satın alınan miktardaki a1a2 kadarlık artışın a1a’kadarlık kısmı “ikame etkisi” a’a2 kadarlık kısmı ise “gelir etkisi” sonucu oluşmaktadır.

İkame etkisinin elde edilişini ayrıca detaylı bir şekilde açıklayalım.

A malının fiyatındaki düşüş, tüketicinin reel gelirinin artmasına ve dengenin D1 den D2 ye yükselmesine neden olmaktadır. Bir an için tüketicinin reel gelirindeki bu artışı ortadan kaldıracak kadar geliri azalttığımızı kabul edelim. Reel gelirin sabit tutulması varsayımı, tüketicinin A malının fiyatının düşmesi sonucu eriştiği daha yüksek tatmin düzeyinden (U2 düzeyi)  ilk tatmin düzeyine (U1 tatmin düzeyine)indirilmesi şeklinde yorumlanabilir. Yeni fiyatlar düzeyinde D2 noktasında dengeye gelen tüketicinin yeniden U1 farksızlık eğrisinin tatmin düzeyine indirilebilmesi için, yeni fiyatlara göre oluşmuş olan B1A2 bütçe doğrusuna paralel ve U1 farksızlık eğrisine teğet yeni bir bütçe doğrusu (telafi edilmiş bütçe doğrusu) çizilmesi gereklidir. Reel gelir sabitken, yeni fiyatlardan mal alışı yapması varsayımında tekrar eski tatmin düzeyine indirilmesi halinde, söz konusu tüketici bu defa D’ de dengeye gelmiş varsayılabilir ki, bu durumda satın aldığı a1a’ kadarlık A malı ikame etkisi nedeniyle tüketicinin satın aldığı miktardaki artışı ifade etmektedir.