Geniş anlamda Etkiler (Makro Etkiler)

Gümrük tarifelerinin genel manada en önemli etkisi dış ödemeler bilançosunda görülmektedir. Gümrük tarifeleri ithalatı kısıtladığı ölçüde, ülkenin döviz giderlerinden tasarruf sağlar, yani dış ödemelerdeki açığı kapayıcı bir etki söz konusudur.

Tabii ki bahsedilen gümrük tarifesine karşılık ticaretin yapıldığı ülke herhangi bir misilleme yaparsa, yani aynı şekilde ithalatı kısıtlama yolunu seçerse o zaman bu dış ödemeler açığını kapamak açısından pek etkili bir yöntem olmayacaktır.


Gümrük tarifeleri toplam talebi yabancı mallardan yerli üretime doğru kaydırarak, korunan endüstriden başlayarak ülkenin toplam hasılasını ve milli gelirini arttırmasını sağlar. Milli gelirdeki bu artış aynı zamanda çalışma düzeyinin yükselmesi ve işsizlik oranlarının düşüşü anlamına gelecektir.

Yine aynı şekilde bu etkilerin beklendiği düzeyde gerçekleşmesi için söz konusu ticarette karşıdaki devletin misilleme yaparak aynı şekilde gümrük tarifelerini yükseltmeyeceğini ummaktan başka çare yoktur.


Başka bir önemli etki ise, ticaret hadlerinin tarife koyan ülke lehine değişmesidir. Bunun için ülkenin büyük bir ülke ve bu değişimden sonra aynı şekilde misilleme ile karşılaşmaması gereklidir.

*Serbest ticaret ülkenin bol olarak sahip olduğu faktörün milli gelirdeki payını arttırırken, tarifeler ve koruyuculuk ülkede az bulunan faktörün milli gelirden aldığı payı yükseltici etki doğurmaktadır.


Bazı ülkelerde sosyal politika olarak yoksul kesimlere gelir aktarımında bulunmak amacıyla zengin sınıfların vergilendirilmesi yöntemi seçilebilir. Bunun dış ticaret açısından uygulanması, lüks ithalat mallarına yüksek gümrük tarifesi koymak olarak gerçekleşir. Ayrıca bu politikaya yönelik zorunlu tüketim mallarının ihracını vergilendirmek yöntemi de uygulanabilir, Bu sayede ucuz zorunlu tüketim mallarının yurtdışına çıkışı engellenirken, lüks malları ithal eden zengin kesimden hazineye daha fazla vergi ödenmiş olmaktadır.

Tabii ki bu ayarlamaların uzun vadede üretimi zorunlu tüketim mallarından lüks mallara doğru kaydırma potansiyeli de vardır. Çünkü, üreticiler kar edemedikleri zorunlu tüketim malları yerine yüksek fiyatların olduğu lüks mallara yönelecektir.


*Her türlü vergi işleminde bir gelir transferi söz konusudur. Vergiyi ödeyenlerin gelirin bir azalma, hükümetin karşılıksız destek verdiği kesimlerde ise bir gelir artışı meydana gelecektir.

Dış ticaret üzerine konan vergiler ise, dolaylı yoldan olduğundan örnek KDV gibi, tüketici tarafından açıklıkla görünmezler. Çünkü bu tarz vergiler tüketiciye ifade edilmeden malın fiyatına dahil olarak önlerine gelir. Bu nedenle, kamuoyunda hükümete karşı doğrudan bir tepki pek görülmez. Bu sebeple kötü kullanıma açık bir mecradır. Bu yol kullanarak tepkiyle karşılaşılmadan bazı baskı gruplarına maddi desteğin sağlanması dünya genelinde görülen bir gerçektir.

Tarifelerin Geleneksel Amaçları

1-Gelir Sağlama

2-Koruma

Gümrük vergilerinin uygulanmasında en yaygın iki amaç, devlet hazinesine gelir sağlamak ve yerli sanayiyi dış rekabetten korumaktır.

-Bu vergiler çeşitli ülkelerin bütçe gelirleri içinde farkı oranlarda yer tutabilirler, özellikle az gelişmiş ülkelerde devlet hazinesinin önemli bir gelir kaynağını oluştururlar.

-Gümrük vergileri, sınır kapılarındaki görevliler tarafından, malların girişi sırasında oldukça kolaylıkla tahsil edilebilmektedir.

-Gelir amaçlı gümrük vergileri genellikle halkın yoğun biçimde tükettiği mallar üzerine konulur. Çünkü talebi esnek mallara uygulanan yüksek gümrükler tüketimin kısılmasına yol açarak vergi gelirlerini önemli ölçüde düşürebilir.

-Tarih boyunca özellikle merkantilist dönemlerde tarifeler hazineye gelir görevinin başarıyla yerine getirdiler. Fakat, 19. yüzyıldan itibaren serbest ticaret koşulu altında niteliği değişerek gelirden ziyade koruma amaçlı kullanılmaya başlanmıştır.

-Diğer taraftan çoğu az gelişmiş ülkelerde tarife gelirlerinin toplam bütçedeki gelirler içinde hala büyük bir yeri vardır.

-Gümrük tarifeleri temel olarak, ithal malların yurtiçinde fiyatını yükselterek bu malların benzerlerini (ithalata rakip malları) üreten yerli üreticileri dış rekabetten koruyucu bir etki doğurur. Vergi oranlarının ayarlaması bu korumanın gerçekleşebilmesine önemli bir noktadır.

-Bir yerli mala tam koruma sağlayabilmek için, o malın yüksek yurtiçi fiyatı ile ondan düşük dünya fiyatı arasındaki fark tutarında veya daha yüksek ölçüde bir vergi konulması gereklidir. Bu tür gümrük vergilerine ''yasaklayıcı'' (prohibitive) vergi denmektedir.

-Tersine, yurtiçinde üretimi yapılmayan bir mala konulan vergi ise tamamıyla ülkenin hazinesine gelir amaçlı koyulmuş olur.

-Gümrük tarifelerin diğer önemli bir etkisi de büyük ölçülerde ödemeler dengesi açığına sahip ülkelerin dışarıya döviz çıkışını engellemesini sağlamaktır.