Uluslararası ekonomik ve mali ilişkilerin düzenli şekilde gelişebilmesi her şeyden önce, etkin ve aksamadan işleyen bir uluslararası para sisteminin varlığına bağlıdır. O nedenledir ki, Adam Smith bile uluslararası para sisteminin önemini vurgulamak için, onu bir “büyük tekerlek” e (great wheel) benzetmiştir. Arabanın, (benzetmede dünya ekonomisi) iyi işlemesi için tekerleklerin de iyi dönmesi gerekiyordu.
Bu yazımızda uluslararası para sistemini genel olarak incelemeye çalışacağız. Uluslararası para sistemi, ülkelerin uyguladıkları döviz kuru sistemlerini, uluslararası anlaşmalarla belirlenen kuralları ve öngörülen mekanizmaları ve oluşturulan uluslarası mali kuruluşları ifade etmektedir.
Uluslararası para sistemini incelemesini öncelikle günümüzdeki uygulamalar üzerinden yapacağız. Fakat bilindiği gibi uluslararası para sisteminin uzun bir geçmişi vardır. Bu yüzden günümüz uygulamalarının geçmişteki uygulamaların bir uzantısı olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Bu duruma istinaden sonraki yazılarımızda uluslar arası para sisteminin geçmişi üzerine de bir yazı yazmayı planlıyorum.
Günümüzde belirli bir sistemden söz etmek oldukça güçtür. Çünkü mevcut uygualamalar önceden planlanmış ve uluslararası anlaşmalara göre tasarlanmış bir modele dayanmamaktadır. İkinci Dünya Savaşı sonrasında uygulanan sabit kurlu Bretton Woods Sistemi 1973 yılına kadar sürmüştür. Bu sistemin kaldırılması sonrasında her ülke kendisine uygun bir sistem uygulamaya başlamıştır. O dönemde bu durumun geçici olduğu düşünülüyordu, yani tekrar Bretton Woods sistemi gibi anlaşmalara dayalı bir sistemin ilerde oluşturulacağı varsayılıyordu.
Ancak geçen zaman sürecinde bu uygulamaların süreklilik kazandığı görülmüştür. Pek tabii ki Uluslararası Para Fonu (IMF) tarafından bu uygulamaların düzenlenmesi amacıyla bazı kararlar alınmaktadır. Fakat, bunları bir sistem olarak belirtmek yerine, yalnızca uluslararası parasal ilişkilerin düzenli biçimde gelişmesini sağlamaya yönelik ilkeler olarak ifade etmek daha doğru olacaktır. Bugün her ülke, IMF’ye bilgi vermek şartıyla serbest değişken kur sistemi ile katı sabit kur sistemleri arasındaki çeşitli düzeylerden istediği uygulamayı seçmekte ve gerekli gördüğü takdirde istediği zaman değiştirmekte serbesttir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder