IMF ye üye ülkeler, finansman ihtiyaçlarının niteliklerine göre IMF den farklı hesaplar veya kaynaklar çerçevesinde kredi sağlayabilirler. Bu maksatla kredi tranşlarını ve destekleme anlaşmalarını inceleyelim.
Kredi Tranşlarından Borçlanma ve Destekleme (Stand By) Anlaşmaları
Fon un belli başlı kredi kaynağını kredi tranşlarından yapılacak borçlanmalar oluşturmaktadır. Buna Genel Kaynak Hesabı da denilmektedir. Bu kaynak bağlamında kredi hakları dört tranş a ayrılmıştır. Her tranş, üye ülke kotasının yüzde 25 ine eşit olmaktadır. Kredi sağlanması ülkenin ulusal parası karşılığında, istenen bir yabancı paranın “satın alınması” şeklinde olmaktadır.
Birinci kredi tranşı çerçevesinde yapılacak kaynak kullanımlarında ülkenin dış ödeme güçlüklerini gidermek üzere, gerekli çabayı göstereceğini belirtmesi yeterlidir, performans kriteri (şartlılık ilkesi) aranmamaktadır. Daha sonraki borçlanmalar (satın alımlar) ise (yani ikinci, üçüncü ve dördüncü kredi tranşları) “yüksek kredi tranşı” kredileri diye adlandırılmaktadır. Yüksek kredi tranşlarından yapılan borçlanmalarda koşullar ağırlaşmaktadır. Bu krediler normal olarak “destekleme düzenlemeleri” (stand by arrangements) şeklinde verilmekte ve performans kriterine tabidir.
Destekleme düzenlemeleri ödemeler bilançosu açıklarını gidermeye yönelik, süresi bir ile iki yıl arasında değişen makro ekonomik politikalar uygulamalarını kapsamaktadır. Sözü edilen makro politikalar para, maliye ve kambiyo politikalarıyla ilgili olabilmektedir. Yüksek kredi tranşlarından borçlanma için ülkenin sıkı bir istikrar programı hazırlayıp uygulamaya koyması gereklidir.
Destekleme düzenlemeleri çerçevesinde yüksek kredi tranşlarından yapılan borçlanmalarda kaynaklar bölümler halinde sağlanmaktadır. Performans kriteri, borç alan üye ülkenin belirli bütçe ve kredi tavanlarına uyması, uygun kambiyo ve faiz politikaları uygulaması, cari işlemler ve sermaye transferleri üzerindeki kısıtlamaları kaldırması gibi belirli önlemler alması zorunluluğu içermektedir. Özetle, bu kıstasa göre kredinin daha sonraki kredi dilimlerinin kullandırılması için mevcut uygulamaların başarılı bulunması gerekmektedir.
Kredi tranşlarından yapılan borçlanmalardaki geri ödeme (ulusal paranın geri alınması) süresi 3,25 yıldan 5 yıla kadar değişmektedir. 1974 den beri IMF nin tüm kredi işlemleri dolar cinsinden değil, SDR ile yürütülmektedir.
Hatırlatılması gerekir ki, kredi tranşlarından yapılan borçlanmalar rezerv tranşından ayrı olmaktadır. Rezerv tranşı, bunlara ek bir kaynak niteliği taşımakta ve kullanılmasında herhangi bir kayıt ve koşul bulunmamaktadır. Onun için rezerv tranşı ülkenin resmi dış rezervlerinin bir bölümü sayılmaktadır.
Uzatılmış Fon Kolaylığı
Uzatılmış fon kolaylığı (Enhanced Fund Facility) süresi 3 (istisnai durumlarda 4) yıla kadar olan orta vadeli programlara finansman sağlamaktadır. Amacı, yapısal ve makro ekonomik sorunlardan kaynaklanan dış ödeme güçlüklerinin giderilmesine katkıda bulunmaktır. İlk programda 3 yıllık dönemin genel amaç ve politikaları belirtilir, daha sonraki uygulamalar her yıl yapılacak görüşmelerde kararlaştırılır. Bu hesabın kullanılmasında da performans kriteri geçerlidir, geri ödeme süresi 4,25 ile 10 yıl arasındadır.
Genişletilmiş Finansman Hesabı
Genişletilmiş finansman hesabı (Enlarged Access Policy) adı verilen bu hesap, Destekleme ve Uzatılmış Fon Kolaylığı ndan finanse edilen ve Fon un büyük desteğini gerektiren programlara ek kaynak sağlamak amacıyla kullanılmaktadır. Bu olanaktan yararlanmak için üye ülkenin büyük dış ödeme açıkları ile karşılaşması ve denkleşmeye yönelik ciddi çabalar içerisinde olması gereklidir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder