İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun 10 Aralık 1948 tarih ve 217 A (III) sayılı kararı ile kabul ve ilan edilmiştir.

Başlangıç
İnsanlık ailesinin tüm üyelerinin niteliğinde bulunan onurunu ve eşit ayrılmaz haklarını tanımanın dünyada özgürlük, adalet ve barışın temeli olduğunu,
İnsanın zorbalık ve baskıya karşı son bir yol olarak ayaklanmaya başvurmak zorunda bırakılmaması için İnsan haklarının hukuk düzeniyle korunması gerektiğini,
Uluslararasında dostça ilişkiler geliştirmeyi özendirmenin temeli olduğunu,
Birleşmiş Milletler halklarının Birleşmiş Milletler Antlaşmasında temel insan haklarına, insan kişiliğinin onur ve değerine, erkeklerle kadınların hak eşitliğine olan inancını yeniden belirttiğini ve daha geniş bir özgürlük içinde toplumsal gelişme ve daha iyi bir yaşam düzeyi sağlamaya karar vermiş olduğunu,
Üye devletlerin BM ile işbirliği içinde, insan haklarının ve temel özgürlüklerin evrensel olarak saygı görüp gözetilmesini sağlamayı yükümlendiklerini,
Bu hak ve özgürlükler konusunda ortak bir anlayış oluşturmanın bu yükümlülüğün tam olarak gerçekleşmesi için büyük önem taşıdığını göz önüne alarak,

Genel Kurul,

Toplumun her bireyi ve her organının bu Bildirgeyi sürekli olarak gözönünde bulundurarak eğitim ve öğretim yoluyla bu hak ve özgürlüklere saygıyı geliştirmeye ve ulusal ve uluslararası geliştirici önlemlerle gerek üye devlet halkları gerekse bu devletlerin yargı yetkisi içindeki ülkelerin halkları arasında bu hak ve özgürlüklerin evrensel ve etkin biçimde tanınıp gözetilmesini sağlamaya çaba göstermeleri amacıyla tüm halklar ve uluslar için bir ortak başarı ölçüsü olarak bu İnsan Hakları Evresen Bildirisini ilan eder.

Madde 1
Tüm insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğar. Akıl ve vicdanla donatılmış olup birbirilerine karşı bir kardeşlik anlayışıyla davranırlar.

Madde 2
I. Herkes; ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal yada başka bir görüş, ulusal ve toplumsal köken, doğuş veya benzeri başka bir statü gibi herhangi bir ayrım gözetilmeksizin bu bildiride yer alan tüm hak ve özgürlüklere sahiptirler.
II. Ayrıca ister bağımsız olsun, ister vesayet altında ya da kendi kendini yönetmeyen bir ülke olsun, ister başka bir egemenlik sınırlaması altında bulunsun, bir kimsenin uyruğunda bulunduğu ülke ya da alanın siyasal ve hukuksal ya da uluslararası statüsüne dayanarak hiçbir ayrım yapılamaz.

Madde 3
Herkesin yaşama ve kişi özgürlüğü ve güvenliğe sahip olma hakkı mevcuttur.

Madde 4
Kimse, kölelik ya da kulluk altında tutulamaz, kölelik ve köle ticareti tüm çeşitleriyle yasaktır.

Madde 5
Hiç kimseye işkence ya da zalimce, insanlık dışı ya da onur kırıcı davranış ve ceza uygulanamaz.

Madde 6
Herkesin nerede olursa olsun yasa önünde bir kişi olarak tanınma hakkı mevcuttur.

Madde 7
I. Herkes yasa önünde eşittir ve ayrım gözetilmeksizin yasa tarafından eşit korunma hakkı vardır.
II. Herkes, bu bildiriye aykırı herhangi bir ayrımcılığa ve ayrım kışkırtcılığına karşı eşit korunma hakkına sahiptir.

Madde 8
Herkesin anayasa ve yasayla tanınmış temel haklarını çiğneyen eylemlere karşı yetkili ulusal mahkemeler eliyle etkin bir yargı yoluna başvurma hakkı vardır.

Madde 9
Hiç kimse keyfi olarak yakalanamaz, tutuklanamaz ve sürgün edilemez.

Madde 10
Herkesin hak ve yükümlülükleri belirlenirken ve kendisine herhangi bir suç yüklenirken tam bir eşitlikle bağımsız ve yansız bir mahkeme tarafından hakça ve açık yargılanmaya hakkı vardır.

Madde 11
I. Kendisine bir suç yüklenen herkesin savunması için gerekli olan tüm güvencelerin tanındığı bir açık yargılanma ile yasaya göre suçluluğu kanıtlanana kadar suçsuz sayılma hakkına sahiptir.
II. Hiç kimse işlendiği sırada ulusal ya da uluslararası hukuka göre bir suç oluşturmayan herhangi bir eylem ya da kusurdan dolayı suçlu sayılamaz. Kimseye suçun işlendiği sırada uygulamada olan cezadan daha ağır ceza verilemez.

Madde 12
Kimsenin özel yaşamı, ailesi, konutu ya da haberleşmesine keyfi olarak karışılamaz, şerefine ve adına saldırılamaz. Herkesin bu tür karışma ve saldırılara karşı yasalar tarafından korunma hakkı mevcuttur.

Madde 13
I. Herkesin bir devletin sınırları içinde yer değiştirme ve oturma özgürlüğüne sahip olma hakkı vardır.
II. Herkes kendi ülkesi de dahil, herhangi bir ülkeden ayrılma ve ülkesine dönme hakkına sahiptir.

Madde 14
I. Herkesin, zulüm altında iken başka ülkelere sığınma ve iltica etme imkanlarından yararlanma hakkı mevcuttur.
II. Gerçekten siyasal nitelik taşımayan suçlardan ya da Birleşmiş Milletlerin amaç ve ilkelerine aykırı eylemlerden doğan kovuşturma durumunda bu haktan yararlanılamaz.

Madde 15
Herkesin bir uyruğa sahip olma hakkı vardır. Kimse keyfi olarak uyruğundan yoksun bırakılamaz. Kimsenin uyruğunu değiştirme hakkı yadsınamaz.

Madde 16
I. Evlenme çağındaki erkeklerle kadınların, ırk, uyrukluk ya da din bakımından sınırlamalar yapılmaksızın evlenmeye bir aile kurmaya hakkı vardır. Evlenirken, evlilik sırasında ve evliğin bozulmasına ilişkin hakları eşittir.
II. Evlenme bağı, ancak istekli eşlerin özgür ve tam oluruyla yapılabilir.
III. Aile, toplumun doğal ve temel birimidir ve toplum ve Devlet tarafından korunur.

Madde 17
I. Herkesin tek başına veya başkaları ile birlikte mülkiyet hakkı vardır.
II. Kimse keyfi olarak mülkiyetinden mahrum bırakılamaz.

Madde 18
Herkesin düşünce, vicdan ve din özgürlüğü vardır. Bu hak, dini inancı değiştirme özgürlüğünü ve din yada inancı tek başına veya toplu olarak açık veya özel olarak öğretme, uygulama, tören ve ibadet yoluyla açıklama özgürlüğünü kapsamaktadır.

Madde 19
Herkesin görüş ve anlatım özgürlüğü mevcuttur. Bu hak karışmasız görüş edinme ve herhangi bir yoldan ve hangi ülkede olursa olsun bilgi ve düşünceleri arama, alma ve yayma özgürlüğünü kapsamaktadır.

Madde 20
I. Herkes barışçı bir şekilde toplanma ve dernek kurma hakkına sahiptir.
II. Hiç kimse bir derneğe girmeye zorlanamaz.

Madde 21
I. Herkes, doğrudan ve özgürce seçilmiş temsilciler aracılığıyla ülkenin yönetimine katılma hakkına sahiptir.
II. Herkesin, ülkesinin kamu hizmetlerinden eşit olarak yararlanma hakkı vardır.
III. Halkın iradesi, yönetim otoritesinin temelidir. Bu irade genel ve eşit, gizli ve özgür oya dayalı dönemsel ve gerçek seçimlerle belirlenir.

Madde 22
Herkesin bir toplum üyesi olarak, toplumsal güvenliğe hakkı vardır. Ulusal çaba ve uluslararası işbirliği yoluyla ve her devletin örgüt kaynaklarına göre herkes onur ve kişiliğinin özgür gelişmesinin ayrılmaz bir üyesi olarak ekonomik, toplumsal ve kültürel haklarının gerçekleşmesi hakkında sahiptir.

Madde 23
I. Herkesin çalışma, işini özgürce seçebilme, adil ve elverişli koşullarda çalışma ve işsizliğe karşı korunma hakkı vardır.
II. Herkesin herhangi bir ayrım gözetilmeden eşit iş için eşit ücrete hakkı vardır.
III. Herkesin kendisi ve ailesi için insan onuruna yaraşır ve gereğinde toplumsal koruma yoluyla desteklenmiş bir yaşam sağlayacak adil ve elverişli bir ücrete hakkı vardır.
IV. Herkesin çıkarını korumak için sendika kurma ve sendikaya üye olma hakkı mevcuttur.

Madde 24
Herkesin iş saatlerini makul ölçüde sınırlandırılması ve ücretli dönemsel tatiller dahil, dinlenme ve boş zaman hakkı vardır.

Madde 25
I. Herkesin kendisi ve ailesinin sağlık ve refahı için beslenme, giyim, konut ve tıbbi bakım hakkı mevcuttur. Herkes işsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk, yaşlılık ve kendi denetiminin dışındaki koşullardan doğan geçim sıkıntısı durumunda güvenlik hakkına sahiptir.
II. Anneler ve çocukları için özel bakım ve yardım hakları mevcuttur. Tüm çocuklar, evlilik içi ya da dışı doğmuş olmalarına bakılmaksızın, aynı toplumsal korumadan yararlandırılır.

Madde 26
I. Herkes eğitim hakkına sahiptir. Eğitim en azından ilk ve temel eğitim aşamasından ücretsiz olmalıdır. İlköğretim zorunludur. Teknik ve mesleki eğitim herkese açıktır. Yüksek öğrenim yeteneğe göre herkese eşit olarak sağlanır.
II. Eğitim, insan kişiliğini tam geliştirmeye ve insan haklarına ve temel özgürlüklere saygıyı güçlendirmeye yönelik olmalıdır. Eğitim, tüm uluslar, ırklar ve dinsel gruplar arasında anlayış, hoşgörü ve dostluğu özendirir ve Birleşmiş Milletlerin barışın korunması yolundaki etkinliklerini geliştirir.
III. Anne ve babalar, çocuklarına verilecek eğitimi seçmede öncelikle hak sahibidirler.

Madde 27
I. Herkes, toplumun kültürel yaşamına özgürce katılma ve sanattan yararlanma ve bilimsel gelişmeye katılarak, yararlarını paylaşma hakkına sahiptirler.
II. Herkes, yaratıcısı olduğu bilim, yazın ve sanat ürünlerinden doğan manevi ve maddi çıkarlarının korunması hakkına sahiptir.

Madde 28
Herkes, bu bildiride öngörülen hak ve özgürlüklerin tam olarak gerçekleşeceği bir toplumsal ve uluslararası düzen hakkına sahiptir.

Madde 29
I. Herkesin kişiliğinin özgürce ve tam gelişmesine olanak veren topluma karşı ödevleri vardır.
II. Herkes, hak ve özgürlüklerini kullanırken, ancak başkalarının hak ve özgürlüklerinin tanınması ve bunlara saygı gösterilmesinin sağlanması ve demokratik bir toplumda genel ahlak ve kamu düzeniyle genel refah gereklerinin karşılanması amacıyla yasayla belirlenmiş sınırlamalara bağlı olabilir.
III. Bu hak ve özgürlükler, hiçbir koşulda Birleşmiş Milletlerin amaç ve ilkelerine aykırı olarak kullanılamaz.

Madde 30
Bu bildirinin hiçbir hükmü, herhangi bir devlet, grup veya burada ileri sürülen hak ve özgürlüklerden herhangi birinin yok edilmesini amaçlayan herhangi bir etkinlikte ve eylemde bulunma hakkını verir biçimde yorumlanamaz.