Dış ödemeler dengesi açık veya fazla şeklinde karşımıza çıkabilmektedir. Dış açık veren ülkeler döviz rezervlerinin tükenmesi tehlikesiyle karşı karşıya kalır. Bu ülkelerin hükümetleri, kıt dövizlerin ülke dışına çıkışına sebep olan ithalat kısıtlayıcı önlemlere başvurulur. Dış açığın giderilmesi döviz gelirlerinin arttırılmasıyla mümkün olabilmektedir. Bu amaçla hükümetler ihracatı teşvik eden sübvansiyon türü politikalar uygularlar. Bazen de hem ithalatı kısıtlayıcı hem de ihracatı teşvik edici politikalar aynı anda uygulanabilir.
Yerli Sanayi Dış Rekabetten Koruma
Hükümetler, ülkede uzun vadede ihracat potansiyeli taşıyan, henüz yeni gelişen ve yüksek maliyetlerle çalışan sanayi dallarını yurtdışı rekabetin yıkıcı etkisinden korumak isterler. İthalat vergileri, kotalar, hatta ithalat yasakları gibi politikalar uygularlar. İthal edilen malların fiyatını yükseltmek, Yerli sanayinin ürettiği malların fiyatını korumak, İç talebi yerli sanayi malları lehine olacak şekilde tutmak istemek bu politikalar arasında sayılabilir.
İktisadi Kalkınma
İktisadi kalkınma için, birbirinden farklı iki tür sanayileşme politikası uygulanır. Bunlar;
İthal ikameci sanayileşme
Dışa açık sanayileşme
Birinci tür sanayileşme kapsamında hükümet, yerli sanayiyi koruyucu politikalar izler. İkinci tür sanayileşmede ise hükümet ihracatı teşvik edici politikalar üretmektedir. Bu sayede kısa vadede ülkenin döviz gelirlerini arttırmak amacı güdülmektedir. Elde edilen döviz gelirleri ile ülkenin iktisadi kalkınması için gerekli olan ama ülke içinde üretilemeyen yatırım mallarının ithali gerçekleştirilir. (Türkiye örneğinde Petrol)
Piyasada Aksaklıkların Giderilmesi
Ülke içinde bir malın piyasası monopolistik ise tüketiciler düşük kalitede mal için yüksek fiyatlar ödemek durumunda kalırlar. Bu nedenle hükümet gümrük vergilerini indirip ithal malın ülke içindeki monopol piyasada üretilen mallardan daha ucuza satılmasını sağlar. Dolayısıyla ülke içindeki monopol yapı veya oligopol yapının kırılmasını amaçlamaktadır. Bu malın yerli sanayi tarafından piyasaya sunulan fiyatından daha ucuza ithal edilmesini sağlar. Bu sayede iç piyasa rekabeti gelişir ve üretim kaynaklarının daha etkin kullanılması sağlanır.
Yurtiçi İktisadi İstikrarın Sağlanması
Ülkede istihdamın artırılması için hükümetler gümrük tarifeleri, kotalar vb. engeller koyarak iç talebi ithal mallardan yerli mallara çekebilmektedir. Böylece yerli sanayideki yükseliş ile işsizlik önlenmiş olacaktır. Ayrıca hükümet, iç piyasada arzı azalan ve fiyatı yükselen mallara karşı ithalatı serbest bırakarak ülkenin iktisadi birimlerinin talep fazlasını gidermektedir. Arz tıkanıklığının aşılması sayesinde enflasyonun yükselmesi önlenecektir. Fiyatlar genel seviyesi istikrara kavuşmuş olacaktır. Bu uygulama ile piyasada arz açığı giderilecektir.
Hazineye Gelir Sağlamak
İhracat veya ithalat üzerine konulan vergiler, hazinenin gelir kaynaklarını oluşturmaktadır. Hazinenin gelir elde etmesi özellikle gelişmekte olan ülkelerde önem taşımaktadır. Örnek petrol ve enerji üzerindeki vergiler.
Dış Piyasalarda Monopol Gücünden Yararlanma
Eğer bir ülke herhangi bir malın üretiminde monopol konumunda ise ve dış ticaret hadlerini kendi lehine değiştirme ihtiyacı duyuyorsa, hükümet bu malın ihracatına kota koyabilmektedir. Çünkü böyle bir durumda malın fiyatı yükselir. Fiyatların yükselmesi yoluyla dış ticaret hadleri, kota koyan ülke lehine değiştirilmeye çalışılır.
Hükümetler, diğer ülkelerle olan dış ilişkilerini asgari düzeye indirerek sadece kendi ülke kaynakları ile yetinerek tarım, sanayi ve hizmet kesiminde ilerlemeyi benimseyebilir. Her türlü ithalatı yasaklayabilir. Ancak dünyadaki hiçbir ülke iktisadi gelişme için gerekli kaynaklara eksiksiz sahip değildir. Bu yüzden her ülke başka bir ülkenin kaynaklarını muhtaç olmaktadır.
Sosyal Amaçlar
Ülkeler kamu ahlakını, kamu güvenliğini, insan, hayvan, çevre ve bitki sağlığını olumsuz yönde etkileyen malların ithalini engellemek isterler. Bu nedenle bu malların ithalatına yasaklayıcı politika araçları uygulanır. Aynı şekilde, bu tür malların, uluslararası anlaşmalar gereğince başka ülkelere ihraç edilmesi de yasak kapsamına alınabilmektedir.
Dış Siyasi Amaçlar
Uluslararası ilişkiler öncelikle iktisadi menfaat elde edilmesine ve siyasi güvenliğin korunmasına dayanmaktadır. Bu nedenle ülkeler arasında barışçıl ilişkiler kurulması, karşılıklı menfaatlerin elde edilmesinde çok önemlidir. Ancak aralarında barışçıl ilişkiler bulunmayan ülkeler birbirlerinden iktisadi menfaatlerini ve siyasi güven unsurunu karşılıklı olarak elde edemeyeceklerini bildikleri için birbirlerini bu menfaatlerden yararlandırmak da istemezler. Sonuç olarak dış ticaret politikalarının belirlenmesinde diğer ülkelerle olan siyasi ilişkilerin de rolü vardır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder