Ancak açık ekonomilerde toplam talep, yurtiçi ve yurtdışı olmak üzere iki bölüme ayrılmaktadır. Yurtiçi talep tüketim harcamalarıyla, yatırım harcamaları ve kamu harcamalarını kapsamaktadır. İhracat ve ithalat ise dış talep kaynaklarını oluşturmaktadır.
İhracat, yerli mal ve hizmetlere yabancıların yapmış olduğu harcamaları ifade etmektedir. Dolayısıyla ülkemizdeki harcama akımına bir katkı oluşturmaktadırlar ve milli geliri arttırıcı bir etkisi vardır.
Diğer yandan ithalat ise yabancı mal ve hizmetlere ülke içerisinden yapılan harcamaları ifade etmektedir. Bu nedenle ülkemizin harcama akımından ayrılan bir sızıntı niteliğinde olup Keynes modeline göre milli geliri düşürücü etkisi vardır.
Bu durumda dış ticaretin ülkenin harcama akımı ve milli geliri üzerindeki net etkisi ihracat ile ithalatın farkına eşit olmaktadır. (X-M)
Bu farka net ihracat denilmektedir. Ayrıca net dış yatırım da denilmektedir. Eğer ihracat ithalattan büyükse dış ticaret açısından net olarak ülkedeki harcama akımını arttırıcı bir etki söz konusudur. İthalatın ihracattan büyük olması durumunda ise toplam harcama akımından net bir azalma ortaya çıkacaktır.
İhracat, ticaret yapılan yabancı ülkelerdeki milli gelire bağlı olmaktadır. Ülkedeki gelir düzeylerine göre değişmez.
Bu bağlamda milli gelir grafiğinde ihracat öteki otonom değişkenler gibi yatay eksene çizilen paralel bir doğru olarak gösterilebilir. Ancak ithalat ile ülkenin milli geliri arasında pozitif yönlü bir ilişki vardır. Aynen tüketimde olduğu gibi, milli gelir büyüdükçe ithalat artmakta, milli gelir küçüldükçe ithalat azalmaktadır. O bakımdan ithalat fonksiyonu milli gelir eksenine göre pozitif eğimli bir doğru olmaktadır.
Açık Ekonomide Milli Gelir Dengesi
Milli Gelir dengesi için gerekli olan, planlanan toplam harcamaların toplam hasılaya eşitlenmesi koşulu açık ekonomilerde aşağıdaki şekilde olacaktır.
Y = C(Y) + I + X – M(Y)
Formülden görülebileceği gibi, kapalı ekonomi durumundan farklı olarak ihracat toplam harcamalara eklenmekte, ithalat ise toplam harcamalardan çıkarılmaktadır.
Milli Gelirin denge koşulu toplam eklentilerin toplam çıkartılmalara eşit olması şeklinde ifade edilebilir. Bu maksatla yukarıdaki formülü yeniden düzenleyelim ve Y – C(Y) nin yerine onun eşiti olan S(Y) yazalım.
Sonuç olarak,
I + X = S(Y) + M(Y)
elde edilmektedir.
Eşitliğin sol yanı açık ekonomideki toplam eklentileri, sağ yanı da toplam eksilmeyi göstermektedir. Milli Gelirin denge koşulu dış ticaret bilânçosunun dengede olmasını gerektirmez. Ancak S = I durumunda X = M olur. Bunun anlamı da dış ticaret bilânçosu dengesidir.
Yukardaki formülü tekrar düzenlersek,
X – M = S – I
Bu formül, milli gelirin denge düzeyinde ülkenin dış ticaret bilânçosundaki bir açık veya fazlanın o ülkenin tasarruf yatırım farkına eşit olduğunu ortaya koymaktadır. Yani, *ülkenin dış ticaret bilânçosundaki bir açık, o ülkede yatırımların tasarrufları aşan miktarına eşit olmaktadır. Tersine ülkenin dış ticaret bilânçosundaki bir fazla ise, tasarruf düzeyinin yatırımdan büyük olan kısmına eşit olmaktadır.
Yukardaki formülde bulunan “I” yı eşitliğin sol tarafına geçirirsek, milli gelir denge koşulunun oldukça yararlı bir başka ifadesi elde edilebilmektedir.
I + (X-M) = S
Üstteki (X-M) net dış yatırımı (ticaret bilânçosu) gösterdiğini biliyoruz. O halde bu formül, ulusal gelirin denge düzeyinde yurtiçi yatırımlarla dış yatırımlar toplamının yurtiçi tasarruflara eşit olacağını göstermektedir. Eğer ithalat ihracattan büyükse, (X-M) negatif işaretlidir. Sonuç olarak, yurtiçi yatırımlar yurtiçi tasarrufları bu negatif fark ölçüsünde aşmaktadır.
Açık Ekonomilerde Milli Gelir Dengesinin Grafikle Gösterilişi
Üstteki açık ekonomilerde milli gelirin denge koşullarını ifade etmek üzere verilen matematik formüller yazımızın bu kısmında grafik üzerinde açıklanacaktır. Bu amaçla aşağıdaki grafiğe kullanacağız.
Grafik iki bölümden oluşmaktadır. Üsttekinde denge geliri, toplam hasıla toplam planlanan harcama yaklaşımı ile ifade edilir. Alttakinde ise toplam planlanan eklentiler ve toplam planlanan eksilmelere eşitliğin değişik bir şekli olan dış ticaret dengesi ve tasarruf yatırım farkı eşitliğine göre çizilmiştir.Eklentiler içinde ihracat da yer aldığı için, grafikte otonom yatırım ve ihracat doğrularının dikey toplamından oluşan I+X doğrusu, toplam planlanan harcamaları göstermektedir. Hem I (yatırımlar) hem de X (ihracat) otonom değişkenler oldukları için yatay eksene çizilen paralel doğrularla gösterilmişlerdir. Ancak ithalat da tasarruflar gibi milli gelirin artan bir fonksiyonu olması nedeniyle bunların dikey toplamından oluşan planlanan toplam eksilme doğrusu pozitif eğimli olmaktadır.
Hatırlanması gerekir ki, S(Y) + M(Y) toplam eksilme doğrusunun eğimi, MPS (tasarruf fonksiyonun eğimi) ile MPM (ithalat fonksiyonun eğimi) nin toplamına eşit olmaktadır.
Ulusal Gelir Dengesi I+X doğrusunun S(Y)+M(Y) doğrusunu kestiği E noktasına denk gelen YE gelir düzeyinde gerçekleşmektedir. Dikkat edilirse grafik, ticaret bilânçosu açık veren bir ekonomideki milli gelir dengesini göstermektedir. Çünkü, grafikte M>X ve I>S yi ifade etmektedir. Bu durum alttaki grafik üzerinde daha net bir şekilde görülmektedir.
Alttaki grafik X-M=S-I eşitliğine göre milli gelir dengesini göstermektedir. Grafikte yatay eksen yine aynı şekilde milli gelir ve toplam hasılayı ifade ederken, dikey eksende X-M ve S-I fonksiyonlarını göstermektedir.
X - M(Y) doğrusu negatif eğimlidir. Çünkü Y arttıkça sabit kalan bir X ten giderek artan M değerleri çıkartılmaktadır.
Buna karşın, milli gelir artmakta iken I sabit kaldığı ve S büyümekte olduğu için S(Y) - I fonksiyonu artan eğimli bir doğru olarak çizilmiştir. Milli Gelir Dengesi X – M(Y) net ihracat fonksiyonunun S(Y) – I net iç yatırım fonksiyonunu kestiği E noktasına rastlayan YE noktasında gerçekleşmektedir. Bu durum üstteki denge gelir düzeyiyle aynı olmaktadır.
Alttaki grafiğin dış ticaret bilânçosundaki denge ve dengesizlikleri doğrudan göstermek gibi bir ayrıcalığı söz konusudur. Grafikten net olarak görüldüğü gibi, verilen örnekte YE denge gelir düzeyinde EYE miktarında bir ticaret bilânçosu açığı mevcuttur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder