Dar Anlamda Etkiler (Kısmi Denge Yaklaşımı)

İthalatı tarifelerle korunan endüstriler genelde dış piyasa ile rekabet edemeyen endüstrilerdir.

Bir mal üzerine gümrük vergisi konulması o malın yurtiçi fiyatının yükselmesine yol açar. İç fiyatların artması ise, malın yerli üretiminin genişlemesine, tüketimin kısılmasına ve milli gelirin ilgili endüstride çalışan üreticilere doğru yeniden dağıtılmasına neden olmaktadır.

Ayrıca, vergiler malın ithalatını sıfıra indirecek kadar yüksek olmadığı sürece, devlet hazinesine de bir gelir sağlayacaktır.

Gümrük vergileri dar anlamda 5 farklı etki çıkartır.

Bunlar;

Üretim
Tüketim
Dış Ticaret
Gelir Dağılımı
Hazineye Gelir Sağlama

olarak sıralanabilir.

Bu etkileri grafik yardımıyla inceleyebiliriz. Aşağıdaki grafikte görülen AA ve TT ele alınan malın arz ve talep eğrilerini göstermektedir.

Serbest dünya fiyatı ise OP1 dir.
Bu fiyattan yurtiçi tüketim OR ye eşittir.
Bu miktarın OK kadarı yurtiçinde üretilmekte,
geri kalan KR miktarı ise ithalat yoluyla dışardan sağlanmaktadır.

Malın birimi başına P1P2 miktarında spesifik bir vergi konulduğunda,
Yurtiçi fiyat OP2 ye,
Yurtiçi üretim de KS kadar artarak OS ye yükselir.
İthalat ise SU=(MN) ye düşmektedir.

İthalattaki daralmanın UR kadar kısmı tüketimdeki azalmadan, KS kadar kısmı da yerli üretimin ithalatın yerine geçmesinden kaynaklanır.


Üretim Etkisi

Grafikte P1 den P2 ye yükselen fiyatların etkisiyle yerli malın üretimi K den S ye çıkmıştır. Üreticiler yüksek fiyata bağlı olarak üretim maliyetlerini karşılayacak duruma gelmişlerdir.

Bu üretim artışın ölçütü söz konusu malın arz esnekliğine bağlıdır. Belirli bir fiyat artışı sağladığı üretim genişlemesi esneklik yüksek olursa daha fazla olacaktır.

Üretimde her birim artış daha yüksek bir reel maliyeti gerektirir. Bu nedenle üretimde kullanılan her yeni bir kaynağın verimi bir öncekinden daha düşük olacaktır.

Tüm bunlara bağlı olarak, ihraç ürünü yerine ithalata rakip ürünün üretiminin yapıldığı bu durumda belli miktar bir verim kaybı söz konusudur. Bunu grafikte a üçgenin alanı olarak görebilmekteyiz.

Bu kayba toplumsal üretim kaybı (production deadweight loss) adı verilmektedir.


Tüketim Etkisi

Gümrük tarifeleri iç fiyatları yükseleterek söz konusu malın üretimini arttırken, bu malın tüketenler açısından yüksek fiyatların anlamı daha fazla malın tüketilmesi şeklinde olacaktır.

Yukardaki grafikte P1P2 lik fiyat artışı ithal malının tüketimini UR miktar azaltmıştır.

Temel iktisadi bilgiye dayanarak ithal malına olan fiyat talep esnekliği ne kadar yüksekse, o maldaki artışa gösterilen tepki de o kadar yüksek olacak ve tüketim de daha fazla düşüş gösterecektir.

Tüketicinin refahının düşmesine sebep olan bu fiyat artışının yarattığı tüketim kaybı (consumption deadweight loss) grafikte b üçgeni ile temsil edilmiştir.


Dış Ticaret Etkisi

Yerli üretimdeki artış ve tüketimdeki azalma diğer yandan ithalatta daralma sonucunu doğurur, İthalattaki bu azalmaya dış ticaret etkisi adı verilir. Grafikte KS+UR'ye eşittir.


Bölüşüm Etkisi

Gümrük tarifeler, ulusal gelir dağılımı açısından tüketicide oluşturulan refah kaybının karşılığı olarak bazı kesimlerde refah artışına sebep olacaktır. Bu kesim tahmin edebileceğiniz gibi ithalata rakip malları üreten üreticilerdir.

Grafikte tüketicilerden söz konusu sektörün üreticilerine aktarılan gelir, ya da bölüşüm etkisi d alanıyla gösterilmiştir.


Gelir Etkisi

Gümrük tarifeleri, ithalatı tamamen sıfırlayacak boyutta yüksek olmadıkları için, her ithal edilen maldan alınan vergiler hazineye gelir anlamına gelecektir.

Grafikte gördüğümüz gibi P1P2 miktarında bir vergi konulunca, ithalat hacmi SU'ya düşmektedir. Toplam vergi geliri de doğal olarak ithalat miktarı ile birim başına alınan verginin çarpımına eşit olacaktır. SUxP1P2 = C dikdörtgenini vermektedir.


*Temel bir bilgi vermek gerekirse, serbest ticaretin artışı ihracat kesiminde, koruyuculuk ise ithalata rakip ürün üretiminin yapıldığı sektörlerde çalışanların gelirlerini yükseltecektir.

Hükümetler açısından siyasal bir baskı unsuru olan iki kesimin de etkileriyle dış ticaretin düzenlemesi konusunda adımların atılması örneklerini dünya genelinde görebilmekteyiz.

Korumacılığın yalnızca belli bir kesime yarar sağlayacağı düşüncesi dışında, genç endüstri tezinden ortaya çıkan uzun vadede daha ucuza mal üretebilme şansına sahip olmak için feda edilmesi gereken bir dönem olarak düşünülebilir. Sonuçta hedeflenen üretim yapısına kavuşunca tüketiciler kendi ülkelerinde daha ucuza ürüne ulaşma şansına sahip olacaklardır.