Bazı mallarda ortalama üretim maliyetleri üretim ölçeğine ya da üretim hacmine bağlıdır. Kısaca, üretimin artışı maliyetleri düşürür. Bunun anlamı azalan maliyetle, artan getiri demektir.
Faktör donatımı teorisinde (tıkla) daha önceki yazılarımızda değindiğimiz gibi, ülkelerde üretimlerin sabit verim koşulları altında üretildiği varsayımı kullanılır.
*Fakat, ölçek ekonomilerine dayanan artan getirinin söz konusu olduğu durumlarda ülkeler her bakımdan aynı olsalar bile, karlı dış ticaret mümkün olabilir. Heckscher-Ohlin teorisi tarafından açıklanamaz bir durumdur.
Ölçek ekonomileri uluslarası ticaret açısından önemli bir etkendir. Bazı endüstrilerde üretim yapısı küçük ölçekli firmalar ile büyük ölçekli firmalar arasındaki rekabeti oldukça güçleştirir.
Bu nedenle, bu mallar çok sayıda ufak üretici firma yerine, az sayıdaki büyük firma tarafından üretilmektedir. Ölçek ekonomilerinin büyük firmalara üstünlük sağlayıp sağlamadığı önemli bir noktaya dayanır. Bunlar;
İçsel ölçek ekonomisi
Dışsal ölçek ekonomisi
İçsel ölçek ekonomileri (internal scale economies) firmanın kendi üretimi ölçeği arttığında ortalama maliyetlerin düştüğü durumlarda görülür. Örnek olarak otomobil endüstrisi verilebilir, az sayıda otomobil üreten firmaların, aynı üretim yapısıyla çok sayıda otomobil üreten bir firma ile aynı maliyetlere sahip olacağı düşünülemez.
Söz konusu maliyet azalışı, kitlesel üretim teknolojisinin kullanılması, yönetimin etkinliği ve işgücü uzmanlaşması gibi temel etkenlerin sonucudur.
Dışsal ölçek ekonomileri (external scale economies) ise, firmanın bağlı olduğu endüstrinin toplam olarak hacmi genişledikçe, endüstrideki firmaların maliyetleri düşüş göstermesi durumunu ifade eder. Bu duruma örnek olarak, bilgisayar endüstrisi verilebilir, Başlangıçta oldukça pahalı maliyetlere sahip olan bu endüstri daha sonraki yıllarda, nitelikli emeğin yetişmesi, malın üretiminde kullanılan girdilerin kolay ulaşılabilir hale gelmesi neticesinde üretim maliyetleri düşüş gösterecektir. Buna da dışsal ölçek ekonomilerin etkisi denmektedir.
Sonuç olarak, belli bir endüstride ölçek ekonomileri firma bakımından içsel ise, büyük firmalar küçük firmalara göre bir maliyet avantajı elde edeceklerdir. Böylece, piyasada eksik rekabet durumu oluşur, büyük firmalar büyük ölçüde monopolcü güce sahip olurlar.
Ölçek ekonomilerinin uluslarası ticaret açısından sonuçlarına gelirsek, ülkeler bu tarz endüstrilerde uzmanlaşmayı daha teşvik edici bulurlar. Çok sayıda malda üretim yapıp iç piyasaya yönelmektense, birkaç ölçek ekonomisine sahip endüstride uzmanlaşıp maliyetleri düşürebilir, diğer malları da dışarıdan ithal etme yolunu seçerler.
Dışsal ölçekli ekonomilerin önemli bir etkisi de maliyetlerin düşmesi sonucu firmalar farklılaşma yoluna giderek, tüketiciye hitap etmeye çalışırlar.
Dış Ticaret yönünden en temel önemi, ülke içindeki ticaretin boyutu düşük olduğu için ölçek ekonomilerindeki ticaretin hacmini büyüterek maliyeti düşürmeyi gerçekleştirmek mümkün olmamaktadır. Fakat, dış ticaretin olduğu bir durumda daha fazla tüketiciye ulaşarak bu gerçekleştirilebilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder