Gümrük Vergisi Türleri

Gümrük vergileri spesifik veya ad varolem diye iki farkı şekilde alınabilmektedir. Ayrıca bunların bileşimi olarak karma vergiler de mevcuttur.

Spesifik vergiler birim ve ağırlık gibi malların fiziki birimleri üzerinden alınırlar.

Örneğin, Otomobil başına 1000 TL veya petrol varil başına 20 TL gibi vergiler bu özelliktedir.

Ad varolem vergiler ise, malın değerinin belirli bir yüzde oranı şeklinde olan vergilerdir.

Buna da otomobil ithalatında FOB değerinin %20 si oranında vergi örneği verilebilir.

Spesifik vergiler, malın fiziki birimi gibi objektif kıstaslara dayandıkları için uygulamada kolaylık sağlar, fakat; vergide adalet ilkesi ile çelişirler. Çünkü malın farklı değerdeki kaliteleri arasında bir ayrım yapılmaz. Bir otomobilin hangi kalitede olursa olsun aynı vergiyi vermesi örneğinde olduğu gibi. Bu yüzden spesifik vergiler ithalatı, kalitesi düşük ucuz mallardan pahalı mallara kaydırma etkisi yapabilmektedir.

Spesifik vergiler açısından bir diğer önemli nokta ise, enflasyona karşı korumayı devam ettirememeleridir. Buna neden olarak belli miktar vergi alınmasın nedeniyle, araba fiyatları artış gösterse bile hala aynı vergi alınacaktır.

Diğer taraftan ad varolem vergiler ise, malın değeri üzerinden alınan vergiler olduğu için fiyat artışlarını aynen vergide artış olarak görebilmekteyiz.

Bu bahsettiğimiz sebep nedeniyle spesifik vergiler daha çok aynı kalitedeki ürünlerin olduğu tarım ve maden sektöründe kullanılmaktadır. Ad varolem vergiler ise, kalite ve fiyat farklarının önemli bir gösterge olduğu sanayi ürünlerine uygulanmaktadırlar.

Ad varolem vergilerin genel üstünlüğüne rağmen önemli bir handikabı vardır. Bu zorluklar temel olarak verginin belirlenmesinde kullanılacak söz konusu malın değerinin tam olarak ölçülebilmesi gerekliliğidir. Bildiğimiz gibi ithal malların fabrika çıkış, taşıma aracı, sınır girişi anında fiyat farklılığına sahip olmaktadır. Gümrük vergisinde hangi değer esas alınacağı önemli bir sorundur.

Örnek olarak bir malın FOB fiyatı (güvertede teslim) (free on board), malın ihracatçı ülkede gemiye yüklenmeye hazır halde teslim edilen fiyatı iken, CIF fiyatı (cost, insurance and freight) (maliyet, sigorta ve navlun), ise malın ithal edilen limana vardığı andaki fiyatıdır. Her iki fiyatta farklı olacaktır.