Gezegenler

Bildiğimiz gibi bize göre güneşin etrafında dönen gök cisimlerine gezegen adı verilmektedir. Bu gezegenlere güneşin birer uydusu da denilmesi doğru olur. Aynen Ayın Dünya için bir uydu olduğu gibi bu gezegenlerde güneşin uydusu olarak belli bir yörünge üzerinde etrafını dolaşmaktadırlar.

Pek tabii ki, bu gezegen tanımı öncelikle sadece güneşin etrafındaki cisimlere verilirken, diğer yıldızlarında aslında birer güneş olması gerçeği neticesinde gezegen tanımı da bulanıklaşmıştır. Yani sadece güneşin etrafından dönen gök cisimleriyle sınırlı olmamaktadırlar.

Peki bu gök cisimlerinin dünya ile karşılaştırılmasını yapmak gerekirse, boyutları ve diğer açılardan ne gibi sonuçlarla karşılaşırız. Bu yazımızda bir tablo üzerinde söz konusu karşılaştırmaları yaparak, güneş sistemimizdeki gezegenleri inceleyeceğiz.

Öncelikle, okullarda öğrendiğimiz temel bilgiyi netleştirelim.

Uluslararası Gökbilim Birliği'nin (IAU), 1919 yılından bu yana kabul ettiği Güneş Sistemi'nin 8 gezegeni, Güneş'e yakınlık sıralarına göre şunlardır:

1. Merkür
2. Venüs
3. Dünya
4. Mars
5. Jüpiter
6. Satürn
7. Uranüs
8. Neptün

Bunun dışında 4 tane cüce gezegen olduğu bilinmektedir.
Bunlar ise; Pluton, Haumea, Makemake, Eris dir.

Sözkonusu gezegen ve cüce gezegenleri yukarıdaki resimde karşılaştırmalı büyüklüklerine göre görebilmekteyiz. Görüldüğü gibi Neptün gezegeni sonrası oldukça küçük cisimlerden oluşan bir dış yörünge vardır. Bu cisimlerden yalnızca üç tanesi plütonsal kategoriye yükselmiş ve cüce gezegen ismini almışlardır. Fakat, daha önceden gezegen kabul edilen plüton ise gezegen statüsünü cüce gezegen olarak kaybetmiştir.

En Büyük cüce gezegen Eris tir. Sonra Plüton, Makemake, Haumea ve Ceres gelmektedir.

Diğer önemli nokta ise Mars ile Jüpiter arasında yer alan asteroit kuşağında yer alan cüce gezegen Ceres dir. Plüton un gezegen statüsünü kaybetmesinde önemli rolü vardır.

Gezegenler aralarında farklılıklara göre 3 ayrı tür altında toplanabilir.

Yeryüzüne Benzer olan gezegenler
Merkür, Venüs, Dünya, Mars

Karşılaştırmalı Büyüklükleri ile Merkür, Venüs, Dünya ve Mars

Gaz Devleri
Jüpiter, Satürn

Buz Devleri
Uranüs, Neptün

Güneş ile karşılaştırmalı olarak Gaz ve Buz Devleri

Aşağıdaki tabloda Dünya ile karşılaştırmalı olarak diğer gezegenlerin kütle ve diğer özelliklerini dünya ölçüsüne oranı cinsinden öğrenebilirsiniz.


Bu arada diğer sistemlerdeki cisimlere de gezegen denilmektedir. Ayrım yalnızca güneş sistemi gezegenleri ve güneş sistemi dışındaki gezegenler olarak yapılmaktadır.

Şu ana kadar bulunmuş en büyük gezegenler ise, yeryüzüne benzer türde olan Gliese 581 yaklaşık olarak dünyanın 5 katı büyüklüktetir. Gas devleri türündeki en büyük gezegen ise TrES-4, Jüpiter in 1,4 katı büyüklüktetir, fakat kütlesi daha küçük olduğu için şişmiş gezegen olarak ünlenmiştir.

Bilimsel olarak tahmin edilen sınırlar ise şunlardır; yeryüzüne benzer olarak dünyanın 5-10 katı büyüklükte gezegenlerin olması beklenmektedir. Gaz devleri türünde ise, en fazla Jüpiter'in 15 katı büyüklükte olabileceği öngörüler, daha büyük olması durumunda, cüce yıldızlar kategorisinde olması beklenmektedir.