Teklif Eğrileri (Offer Curves)

John Stuart Mill tarafından genel anlamda ele alınan dış ticaretteki arz ve talep konusunun ortaya koyduğu karşılıklı talep kanununu daha ayrıntılı ele alan ve grafiklerle açıklama yoluna giden Alfred Marshall Teklif Eğrilerini uluslarası iktisat bilimine kazandırmıştır. Böylece dış ticaret hadlerinin oluşumunda arz ve talep etkilerine daha net bir açıklama getirilmiştir.

Ülkenin belli bir miktar veya hacimdeki ithal malı için önerdiği ihraç malı tutarına TEKLİF (offer) denir. Bir teklif temel olarak üç ayrı element içerir. Bunlar;

İhraç Miktarı,
İthal Miktarı,
Uluslarası Fiyat Oranı.

Ticaret hacmine bağlı olarak ülkenin teklifleri değişme gösterir. Her 1 birim ithal ürün için ihraç ürünü teklifi bir öncekine göre azalış gösterir ve sıfır noktasına ulaşır. Bu nokta, mümkün olan en yüksek ihracat hacmini ifade eder.

Teklif Eğrisi için ithal edilen mal bir birim artırılırken, buna karşılık önerilecek ihraç malı miktarını gösteren eğri denilebilir. Eğri üzerindeki her nokta belirli durumdaki dış ticaret hadlerinin göstermektedir.

Örnek vermek gerekirse, aşağıdaki grafikte OT eğrisi Türkiye'nin kağıt karşılığında buğday teklif eğrisidir.

Grafikten gösteriyor ki, teklif eğrileri orijin noktasından başlar ve sınır yurtiçi maliyet oranı tarafından belirlenir. bu sınırlamayı yapan OA noktası Türkiye için kabul ettiğimiz 1 buğday = 1/2 kağıt oranını temsil eder.

Teklif eğrisi bu yüzden hiçbir zaman iç maliyet doğrusunun altına inmez, çünkü bu doğrunun altında ithalat yapmak yerine kendi üretimi daha karlı olacaktır.

Söz konusu eğrinin her birim mal için daha da dik bir duruma gelmesinin anlamı, artan her birim sonrası yani ticaret hacminin genişmesi neticesinde, ancak buğday fiyatının kağıt cinsinden yükselmesiyle ticaret yapacağını ifade eder.

İki ülkeli bir modelde bu teklif eğrisine karşılık diğer ülkenin de aynı ürünlere yönelik teklif eğrisi dikkate alınmalıdır. Aşağıdaki grafikte ABD'nin teklif eğrisini görebiliriz.

Aynı yolla elde edilmiş ABD için buğday karşılığı kağıt teklif eğrisi bu şekilde olur. Eğer iki ülkenin ayrı ayrı elde edilen teklif eğrileri aynı grafikte gösterilirse, eğrilerin asıl amacına ulaşmış oluruz.

Aşağıda söz konusu grafiği görmekteyiz.

Bu grafikte çıkan en basit ve temel sonuç, her iki eğrinin kesiştiği noktadan geçen doğru, fiyat oranını ifade eder ve denge ticaret haddini oluşturmasıdır.

Uluslarası dengeyi sağlayan fiyat oranı OP doğrusudur.

Türkiye'nin ihraç etmek istediği OL miktarı buğday, ABD'nin ithal etmek istediği MP miktarı buğdaya eşittir.

Ayrıca Türkiye'nin ithal etmek istediği PL miktar kağıt da, ABD'nin ihraç etmek istediği OM miktar kağıta eşit görülmektedir.

Böylece dünya ticaret dengesi kurulmaktadır.

OP doğrusu dışında hiçbir doğru dünya ticaret dengesini sağlayamaz.

Örnek olarak OS doğrusu verilirse, Türkiye'nin bu fiyattan teklif edeceği buğday miktarı OV olmasına rağmen ABD'nin ithal etmek istediği buğday miktar OY düzeyinde kalacaktır. YV kadar bir arz fazlası söz konusudur.

Buna istinaden zamanla dış ticaretin söz konusu arz fazlası nedeniyle denge fiyat oranına doğru kayması beklenmektedir.

TEKLİF EĞRİSİNİN YARARLARI

-Teklif Eğrilerine dayalı bir model birçok temel bilgiyi içermektedir. Bunlar, ülkelerin arz ve talep koşulları, karşılaştırmalı üstünlük yapıları, ticaret dengesi sağlayan uluslarası fiyat oranı, malların uluslarası denge ihracat ve ithalat oranları, her ülkenin dış ticaretten sağladığı kazanç miktarı.

-Gerçek dünyanın özelliği, çok ülke ve çok mallı oluşudur. Ama tek bir mal üzerinden yapılan değerlendirmede dünya ülkeleri iki gruba ayrılabilir, bir kısmı malın ihracatçısı olurken bir kısmı da ithalatçısı olmaktadır. Bunun anlamı söz konusu modelin geçerli olacağıdır. Yalnızca, analize girecek öğeler bakımından oldukça karmaşık bir yapı olacaktır.

TEKLİF EĞRİLERİNDE KAYMA

Teklif eğrileri yukarda bahsettiğimiz gibi arz ve talebe bağlı bir özellik göstermektedir, Bu iki öğede oluşan herhangi bir değişiklik ülkenin teklif eğrisinde de bir kayma meydana getirir. Bu kayma sonucu olarak iki durum söz konusu olabilir, bunlar ticaret hadlerine etkisi, ticaret hacmine etkisi.

Basit bir örnek ile açıklamak gerekirse,

Eğer Türkiye'de zevk ve tercihler ithal kağıt yönünde değişirse, yani bu ürüne talep artarsa ne gibi sonuçlar doğuracağına hep beraber bakalım.

Bu durumda Türkiye belli miktar kağıt için vereceği buğday oranı artış gösterecektir. Bu da Teklif Eğrisinde sağa doğru kayma meydana getirir. Aşağıdaki grafikte bunu görebilmekteyiz.

Grafikte görüldüğü gibi Türkiye'nin teklif eğrisi T den T1 e doğru bir kayma göstermiştir. Bunun anlamı Türkiye'de ithal kağıta yönelik talep artışı demektir. İlk etapta dünya piyasasındaki istikrar bozularak, kağıtta aşırı talep, buğdayda ise arz fazlası meydana gelecektir. Yeni denge sağlanana kadar, buğday fiyatları düşecektir, ve yeni ticaret hadleri doğrusu OP den OP1 e geçecektir.

Dış Ticaretteki bu değişmeler ülke açısından iki ters etki ortaya çıkarır. Bunlardan birincisi dış ticaret hacmindeki genişlemenin getirdiği refah arttırıcı etki, ikincisi ise dış ticaret hadlerindeki istikrarın bozulması neticesinde refah azaltıcı olumsuz etkisidir. Bu yüzden bu değişmenin ülke açısından refah arttırıcı mı azaltıcı mı olduğu bu iki etkinin büyüklükleri karşılaştırmasıyla belirlenir.

Talepteki kayma tam tersi yönde olursa, yani zevk ve tercihler ithal mala değil de, ihraç edilen buğdaya yönelik artış gösterirse, bu seferde dış ticaret hadlerinde olumlu etki, ama dış ticaret hacminde olumsuz etki meydana gelir. Asıl etkiyi ise ikisinin büyüklükleri karşılaştırılarak bulabiliriz.

Diğer taraftan Arzın teklif eğrileri üzerindeki etkisi de aynı şekilde gösterilir. Mesela, eğer Türkiye'nin buğday arzı teknolojik gelişme veya herhangi bir etki nedeniyle artış gösterirse, bu da yukardaki grafikteki gibi bir teklif eğrisinde sağa doğru bir kaymayı işaret eder. Çünkü buğday arzı fazlası ve neticesinde bunu kağıt ile değiştirmek istenmesi nedeniyle aşırı kağıt talebi ortaya çıkar. Yani bir ülke için teklif eğrisi üzerinde söz konusu mal için arz artışı ve karşılığında ithal edilen mala talebin artışı aynı etkiyi gösterir.


KÜÇÜK (ÖNEMSİZ) ÜLKE AVANTAJI

Basit bir yaklaşımla anlatmak gerekirse, bir ülke dünya ticaretinde ne kadar az bir paya sahipse buna nazaran eğer ülkede arz fazlası meydana gelirse bunun dünya fiyat oranını etkilemeden ülkeye kar olarak döneceği durumu ifade eder. Burada anlatılmak istenen toprak büyüklüğü değil aksine ekonomik bir büyüklüktür.

Küçük bir örnek ve grafik ile göstermek gerekirse, aşağıda görebiliriz.

Gerçek dünyada belirli malların fiyatlarını o ürünlerin başlıca üreticileri ve tüketicilerinin karşılıklı talebine bağlı olduğu bilinmektedir. Bu nedenle küçük ülkeler fiyata etki etmeden ithalat ve ihracat yapabilir, bu demek oluyor ki küçük ülkenin kendi içindeki arz ve talepten gelen kazancı büyük ülkelerden daha fazla olmaktadır.