Dünya Ticaretinin Serbestleştirilmesi

İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra ortaya çıkan dünya ticaretini serbestleştirme eğilimleri günümüzde de sürmektedir.

Evrensel boyutlarda dünya ticaretini serbestleştirme çabaları adeta dünyayı tek bir pazar durumuna getirme amacına yöneliktir. Ticaretin küreselleşmesi olarak adlandırılabilir.

Küreselleşme, 1980 sonları ve 1990 başlarından itibaren dünyada yaygın olarak kullanılmaya başlanmış bir kavramdır.

Küreselleşme sadece ekonomik açıdan değil, çok boyutlu bir gelişmedir. Bunların içerisinde, ekonomik olduğu kadar sosyal, siyasal, kültürel yönlerde mevcuttur.

Ekonomik bağlamda küreselleşmenin üç boyutu vardır.

Ticari Küreselleşme
Mali Küreselleşme
Üretimin Küreselleşmesi

Ticari küreselleşme oldukça eski bir gelişmedir. 1947 de kurulan GATT gümrük tarifeleri ve kotalarını kaldırırak uluslarası ticaretin evrensel boyutlarda serbestleştirilmesi amacıyla kurulmuştur.

Günümüzde GATT ın yerine Dünya Ticaret Örgütü - DTÖ (World Trade Organization - WTO) geçmiş bulunmaktadır. DTÖ görevleri ve kapsamı GATT tan daha geniş kapsamlı ve yaptırım gücü daha yüksek bir kurum niteliğindedir.

Küreselleşmenin yaygınlaşmasında siyasal gelişmelerin de etkisi göz ardı edilmemelidir. Sovyetlerin dağılması ile iki kutuplu dünyadan tek kutuplu dünyaya geçilmesi bu gelişmede önemli faktörlerden biridir.

Bugünkü dünya eski sosyalistlerin de içine katıldığı kapitalist bir ekonomik yapıya dayanmaktadır.

Mali küreselleşme, ülkelerin kısa ve uzun vadeli sermaye akımlarıyla ilgili olarak uygulamakta oldukları engel ve kısıtlamaları kaldırıp yurtiçi piyasalarını dünya piyasaları ile bütünleştirmelerinin bir sonucudur. Bu gelişmelere istinaden sermayenin uluslarası alanda dolaşımında büyük artışlar olmuş ve dünya tek bir mali piyasa durumuna dönüşmüştür. 1980 sonrası başlamıştır.


Üçüncü boyut olan üretimin küreselleşmesi sınır ötesi üretimin yaygınlaşmasıdır. Başka bir deyişle, günümüzde dünya üretiminin çok önemli bir payı çok uluslu işletmeler tarafından ana ülke sınırları dışında gerçekleştirilmektedir. Bu konudaki küreselleşmenin başlangıcı İkinci Dünya Savaşı sonrasındaki döneme kadar inmektedir.


Küresel ticaret temelde iki ayrı doğrultuda gelişme göstermiştir.

Birisi, GATT çerçevesindeki çok taraflı görüşmelerle ticaretin serbestleştirilmesi dayanan yaklaşımdır.

Diğeri ise, iktisadi birleşme hareketlerini kapsayan, genellikle belirli coğrafyada yakın ekonomik ilişkileri olan ülkeler arasında ekonomik faaliyetlerin serbestleştirilmesi yaklaşımıdır.