The Differences between Outright Forwards and Futures
Hem vadeli işlem sözleşmeleri, hem de gelecek sözleşmeleri ilerideki bir tarihte teslim edilmek veya denkleştirmek amacıyla yapılan ya da alınıp satılan bağlayıcı sözleşmelerdir. Ancak iki mali araç arasındaki önemli farklılıklar mevcuttur.
Bu farkları şöyle sıralayabiliriz;
1. Dağınık piyasa işlemleri ve merkezi borsada yapılan işlemler
Müşteriler vadeli sözleşmeler ticari bankalar, yatırım bankaları ve menkul değer aracı firmaları ile gerçekleştirebilirler. Interbank piyasası dağınık ve 24 saat açık bir piyasadır. Piyasa yapımcısı durumunda bankalar yer almaktadır. Ayrıca işlemlere aracılık etmek için de brokerlardan yararlanılır.
Gelecek sözleşmeleri ise belirli bir yerde kurulu bulunan merkezi borsalarda işlem görmektedirler. İşlemler borsa salonunda (pit) ve borsa seansları içinde yapılmaktadır. Borsa salonundaki aracı kuruluşların temsilcileri anlaşma tekniği olarak 'açık çağrışma' (open outcry) yöntemini kullanırlar.
Merkezi borsalarda fiyatlar herkesin göreceği şekilde yazılı veya ışıklı leyhalarla ilgilenenlerin bilgisine sunulur. Bunun anlamı, piyasa katılımcılarının cari piyasa fiyatını doğrudan görme olanağına sahip olması demektir. Vadeli işlem sözleşmeleri ise coğrafi bakımdan dağınık (dispersed) bir piyasada bu şekilde doğru fiyatın bilinmesi kolay olmamaktadır. Çünkü merkezi bir fiyat kayıt mekanizması bulunmamaktadır. Bu bakımdan özellikle interbank piyasası saydam değil, belirsizliğe sahip bir piyasadır.
2. Müşteri talebine göre düzenlenmiş sözleşmeler ve standart sözleşmeler
Vadeli sözleşmeler bir banka ile müşterisi arasında istenen yabancı para üzerinden, istenen vade ile ve istenen miktarda düzenlenebilmektedir. Bu bağlamda her yönüyle müşterinin ihtiyaçlarına göre tasarlanmış bir sözleşme söz konusudur.
Diğer taraftan borsaya bağlı gelecek sözleşmeleri ise standart sözleşmeler üzerinden alınır ve satılırlar. Yani, sözleşmeler döviz cinsleri, vade ve miktar yönünden standartlaştırılmışlardır. Bu standart sözleşme yapısı piyasada işlem hacmini ve likiditeyi artıran etkenlerdendir.
3. Karşı taraf riskinin karşılığı olarak borsada takas odası
Vadeli piyasalar interbank kanalıyla bankaları kendi aralarında ya da perakende piyasalar kanalıyla bankaları müşterileri ile birbirine bağlar. Bu piyasalarda işlemin taraflarından her birisi, diğer tarafın kredi ve ödeme yapmama riskini üstlenmiş olmaktadır. Bu bağlamda kredi derecesi ve risk kalitesi fiyatların belirlenmesinde etkili olabilmektedir. Coğrafi olarak dağınık olan vadeli piyasalar hem bir miktar fiyat değişkenliğine, hem de karşı taraf riskinde artışa neden olabilmektedir.
Düzenli borsalarda işlem gören gelecek sözleşmesinin karşı tarafı ise takas odası (clearing house)'dır. Takas odası gelecek işlemleri piyasalarının beyni durumundadır. Tüm işlemlerin yürütüldüğü ve kaydedildiği bir merkez rolündedir. Sözleşme alım satımları da buradan yürütülmektedir. Sözleşmelere ait teminatlar takas odasına yatırılır ve sözleşme kayıtları tutulur. Takas odası bu açıdan bir tarafın yükümlülüğünü yerine getirmemesine karşı bir garantör görevi yapmaktadır.
Takas odaları kamu denetimi altındaki özel kuruluşlardır. Üyeleri büyük aracı kurum ve bankalardan oluşmaktadır. Takas odasına üyelik bir sermaye koymayı gerektirebilir.
Takas odası her durumda gelecek sözleşmelerinin bir tarafı için yasal bir karşı taraf durumundadır. Borsada çeşitli alış ve satış talimatları eşleştirilir. Fakat, yasal açıdan her müşterinin sözleşmesi takas odası ile yapılmış sayılmaktadır. Aynı borsa içinde gerçekleştirilen tüm gelecek sözleşmelerinin karşı taraf riskleri takas odasının güvencesi dolayısıyla standartlaştırılmış ve hatta ortadan kalkmış olmaktadır. Bu sayede birbirini tanımayan alıcı ve satıcılar arasında ticaretin yapılması olanağı doğmaktadır.
Bu tarz bir kurumsal yapı, alıcı ve satıcılar için güvenilirlik bağlamında büyük avantajlar sağlar. Gerçek dünyadan örnek vermek gerekirse, ABD'de bugüne kadar hiçbir takas odası borcunu yerine getirememe durumuyla karşılaşmamıştır.
4. Nakit biçiminde ödeme ile bunun karşılığı olarak borsada piyasaya ödeşme sistemi
Vadeli sözleşmelerle gelecek sözleşmeleri arasındaki diğer önemli bir fark ise, sözleşmenin edinildiği an ile sözleşmenin kapatıldığı veya ödemenin yapıldığı an arasında alıcı ve satıcının üstlendiği yükümlülükleriyle ilgilidir.
Vadeli işlemlerde normal olarak sözleşme yapılması için bir ödeme yapılması veya özel bir kredi alınması gerekmez. Ancak, müşterinin bankanın iyi tanıdığı ve güvendiği bir kimse veya firma olması gerekli görülür. Bu özelliklere sahip olmayan kişilerden teminat parası olarak işlemin değerinin belirli bir oranı kadar depozito yatırıp mevduat hesabı açması istenebilir.
Örneğin, bir banka ile gelecekte bir tarihte 1,00€:1,50TL kurundan 100,000 euro alış sözleşmesi imzalayan bir firma varsayalım,
Sözü edilen tarihe kadar bir ödeme akımı olmaz. Belirtilen tarih gelince bankaya 150,000 TL ödeyerek 100,000 euroyu devralınır.
Oysa gelecek borsalarında önceden alınan bir marj uygulaması ve günlük ödeşme sistemi bulunmaktadır. Sözleşme değerindeki günlük artışlar marj hesabına alacak olarak kaydedilir. Sözleşme değerindeki kayıplar da belirli bir sınırın altına düşmesi durumunda bu fark sözleşme sahibi tarafından tamamlanır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder