Vadeli Döviz Piyasası

Forward Exchange Market

Daha önceki yazılarımızda bahsettiğimiz gibi döviz piyasaları dünyanın en büyük mali piyasalarıdır. Kabaca bu piyasalardaki günlük işlem hacmi, sermaye piyasası işlemlerinin onlarca katını bulduğunu söylemek yanlış olmaz.

Döviz piyasalarında işlem türlerini incelediğimizde, karşımıza anında teslim, vadeli teslimdöviz swapları ve çıkmıştı.

Ancak, bu yazımızda döviz piyasalarının geleceğe dönük yapılan alım işlemlerini yani vadeli teslim döviz piyasalarını inceleyeceğiz. Günümüzde vadeli teslim sözleşmesi yapma olanakları oldukça gelişmiş ve çeşitlenmiş durumdadır.

Vadeli teslim döviz işlemleri içerisinde vadeli sözleşmeler, gelecek sözleşmeleri, opsiyonlar ve swaplar bulunmaktadır.

Bu tarz sözleşmelere ayrıca ''döviz türevleri'' (foreign exchange derivatives) ve bu piyasalara da türev piyasaları (derivative markets) denilmektedir. Bu ismin verilmesinin nedeni, işlemlerin değerinin dövizlerin değerindeki değişmelerden kaynaklanmasıdır.

Vadeli Döviz Piyasasını (forward market) tanımlamak gerekirse, ulusal para karşılığında dövizin gelecekte belirli bir süre sonra teslim koşuluyla alım veya satımının yapıldığı piyasadır denebilir. Bu piyasada yapılan sözleşmelere, vadeli döviz işlemi (forward transactions) denilmektedir.

Vadeli sözleşmeler ya doğrudan ya da gelecek işlemleri (futures) şeklinde olabilmektedir. Doğrudan vadeli işlem (outright forward transaction) yerine genellikle sadece vadeli işlem deyimi kullanılmaktadır.

Söz konusu tanımlamadan anlaşılabileceği gibi, vadeli işlemlerin diğer döviz piyasası işlemlerinden ayrılan özelliği; *döviz alım veya satım sözleşmesinin bugünden yapılması, teslim ve karşılığı olan ödemenin ise anlaşmada bugünden belirlenmiş bir fiyattan gelecekteki bir tarihte gerçekleştirilmesidir.

Sözleşmenin yapıldığı ilk aşamada ilke olarak herhangi bir ödeme yapılmaz. Teslim ve ödemenin belirlenen süresi genellikle 1 yıldan daha kısa olmaktadır. Bu işlemler için özel olarak teminat yatırılması gibi bir konu olmadığı için, bankalar bu tür işlemleri genellikle en itibarlı müşterileri için sunarlar.

Vadeli sözleşmeler döviz piyasasında faaliyet gösteren bankalarla müşterileri arasında yapılmaktadır. Bu işlemlere gerek duyulmasının temel nedeni, döviz kurlarındaki geleceğin belirsizliğidir. Büyük bir ihtimalle, döviz kurlarındaki bu belirsizlik varolmasaydı, vadeli işlemlere de gerek duyulmayabilirdi.

Neticesinde, fiyatların önceden kararlaştırılması vadeli sözleşmeler yönteminin bu piyasadaki işlemcileri öngörülen süre içinde kur değişmesi riskine karşı korumaktadır.

Diğer döviz işlemlerinde olduğu gibi vadeli döviz piyasasında da 'vadeli alış' (buying forward) ve 'vadeli satış' (selling forward) kurları bulunmaktadır. Doğal olarak, piyasadaki alış kuru satış kurundan düşük olmaktadır ve bu fark bankanın kârı ile işlem giderlerinden oluşmaktadır.

Vadeli kurlar zaman sürelerine (valör) göre de farklılık gösterirler. Standart olarak 30, 60, 90 ve 180 günlük sürelerle kote edilebilirler. Ayrıca standart dışı vadelere 48 gün ve 52 gün gibi sözleşmelerde imkan tanınmaktadır. Sözleşmede kur ile beraber sürenin de belirtilmesi gereklidir.