Ülkenin sınırları içerisinde uygulanan sınai, ticari ve mali konulara ilişkin yasal ve idari düzenlemeler bu bölgelerde kısmen ya da tümüyle geçerli değildir. Ayrıca bu bölgede ticari ve sınai faaliyetler için daha geniş teşvikler sağlanır.
Serbest bölgeler ekonomik faaliyetin niteliğine göre, serbest ticaret bölgeleri (free trade zones) veya serbest üretim bölgeleri (free production zones) olarak farklı şekillerde olabilir. Birincisi daha çok ticaret amaçlı, bu alanlarda bekletilen mallar daha sonra alıcı ülkelere gönderilir.
Serbest üretim bölgeleri ise, genellikle hafif sanayi mallarının üretim ve montajının yapıldığı yerlerdir. Temel amaç vergi ve öteki kısıtlamalara konu olmadan bu bölgelerde üretimin çekiciliğini arttırmak ve ülke ihracatını geliştirmektir. Bu bölgelere buna istinaden 'ihracat işleme alanları' (export processing zone) da denilmektedir.
İçinde kurulduğu ülkenin ucuz işgücü veya doğal kaynaklarından yararlanmak üzere, bu bölgelere yabancı sermaye işletmelerinin de ilgi duyması beklenir.
Üretime dönük serbest bölgeler, gelişmekte olan Güney Kore, Brezilya, Endonezya ve Çin gibi ülkelerde yaygındır.
Serbest bölgelerin diğer bir çeşidi ise serbest limanlar (free ports) dır.
Önemli ticaret yolları üzerinde kurulan serbest limanlar, ithalat, ihracat, re-export ve transit ticaret gibi faaliyetleri serbestleştiren yerlerdir. Normal gümrük rejimleri uygulanmaz.
Serbest limanlar ayrıca denize kıyısı olmayan ülkelerin açık denize çıkışını sağlamaları açısından da önem taşımaktadırlar.
Serbest bölgelerin kurulma amaçları;
-Ülkenin ihracat yönelik üretim ve yatırımlarını arttırmak, -Yabancı sermaye ve teknoloji girişlerini hızlandırmak, -Sanayicinin ihtiyaç duyduğu bazı hammadde ve ara malları kolayca, istenilen miktarda ve zaman kaybı olmadan sağlamak, -Transit olarak ülkeye gelen malların diğer ülkelere satışını kolaylaştırmak, -Yeni istihdam yaratmak, -Döviz girdilerini arttırmak, -Dış finansman olanaklarından yararlanmak.
Türkiye'de ilk kurulan serbest bölgeler, Mersin ve Antalya'dır.
Kamu arazisine ve altyapısı devlet tarafından karşılanarak kurulmuş serbest bölgelerdir. Daha sonraları özel sektör kaynaklarının kullanılması politikası yaygınlaşmıştır.
Aşağıdaki tabloda Türkiye'deki serbest bölgelerdeki ticaret dağılışını 1999 yılı itibariyle görebilmekteyiz.
Dünyada ilk kez serbest bölge statüsünde borsa işlemleri yapacak olan İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, Uluslarası Menkul Kıymetler Serbest Bölgesi 1997 yılında faaliyete geçirilmiştir. Bunun kuruluş amacı yerli ve yabancı menkullerin ihraç ve ikinci el işlemlerinin yapıldığı, kur ve vergi riski bulunmayan, böylece yabancı yatırımcıların özendirildiği bir piyasa oluşturmaktır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder