Maastricht Anlaşması (1992)

Avrupa Ekonomik Topluluğu Maastricht Anlaşması ile birlikte ekonomik bütünleşmenin son aşaması olan ekonomik ve parasal birlik aşamasına geçmiştir. Maastricht Anlaşması'nın resmi adı Avrupa Birliği Anlaşması'dır. 7 Şubat 1992 tarihinde imzalanmıştır. Birliğe üye ülkelerin parlamentoları tarafından onaylandıktan sonra ertesi yıl yürürlüğe girmiştir.

Anlaşma, Avrupa Birliği'nin (European Union) bir tür anayasası niteliğindedir. Söz konusu anlaşmadan sonra Topluluğun adı Avrupa Birliği olmuştur.

Ekonomik ve parasal birlik olarak mal, hizmet ve kişilerle sermayenin serbest dolaşımını ve tek bir para biriminin kabulünü öngörür, ayrıca bu amaçla da ortak para politikasının uygulanması, ekonomik ve mali politikaların yakınlaştırılması tasarlanır.

Sözü edilen anlaşmada belirtildiği şekilde ekonomik ve parasal birliğe kademeli olarak geçilmiştir. Bu aşamalar 1989 Haziran ayında yapılan Madrid Zirvesinde kabul edilen Delors Planı'nda belirlenmiştir.

Maastricht Anlaşmasında kademeli olarak gerçekleştirilecek temel hedefler şunlardır;


1. Ekonomik ve Parasal Birlik

Anlaşma, üye ülkelerin para politikası alanındaki yetkilerini anlaşma uyarınca 1999'da kurulmuş bulunan Avrupa Merkez Bankası'na devretmelerini bildirir.

Bunun anlamı parasal alanda bugüne kadar süregelen üye ülke devletleri arasındaki işbirliği yerine ülkeler-üstü bir kuruluşun yetki sahibi olduğudur. Diğer taraftan ortak ekonomi politikaları hala Konsey düzeyinde yani ülkelerin denetimine bırakılmıştır.

Üye ülkelerin parasal birliğe katılmasının önündeki şartlar; enflasyon oranlarının, kamu açıkları ve kamu borçlarının ve faiz oranlarının belirlenmiş sınırların üzerinde olmamasıdır.

Fakat son dönemde yeni giren üye devletlerin tam olarak bu şartları sağlamadan parasal birliğe giriş süreçleri söz konusu ülkeler için sıkıntılar doğurmaktadır. En bilinen örneği 2002 yılında parasal birliğe giren Yunanistan'ın durumudur.

İlgilenlere Not: Avro para birimi oluşturulurken € yunan epsilon harfinden esinlenilmiştir. Ayrıca Europe kelimesinin ilk harfine ve Avro'nun istikrarına ithafen iki paralel çizgi kullanılmıştır.
Yakın zamanda Avro para birimine geçecek ülkeler ve tarihleri: Estonya kronu 2011, Leton latı 2012, Polonya zlotası 2012, Litvanya litası 2013, Macar forinti 2013, Rumen leyi 2014, Bulgar levi 2015, Çek Korunası 2015.
An itibariyle Avro kullanan ülkeler: Avusturya, Belçika, Hollanda, Finlandiya, Fransa, Almanya, İrlanda, İtalya, Lüksemburg, Portekiz, İspanya (1999); Yunanistan (2001); Slovenya (2007); Kıbrıs, Malta (2008); Slovakya (2009).
Danimarka, İsveç ve İngiltere istisna olarak Avro'ya geçmeyen ülkelerdir. Hükümet kararı ve halk oylaması sonuçları katılmaları yönünde olmadıkça AB tarafından yasal bir baskıyla karşılaşmazlar.


2. Avrupa Yurttaşlığı

AB yurttaşlarına, tüm üye ülkelerde oturma ve serbestçe dolaşma, belirli koşullar altında Avrupa Parlamentosu ve belediye seçimlerinde seçme ve seçilme ve Avrupa Parlamentosu'na dilekçe ile başvurma hakkı verilmektedir.


3. Ortak Güvenlik ve Dış Politika

Anlaşmada ifade edilen şekilde, Topluluğun gerek kendi içinde, gerekse üçüncü ülkeler karşısında işbirliğini geliştirmesi, adalet ve polis ile ilgili olaylarda ortak hareket edilmesi öngörülmektedir.


4. Değişik Alanlarda Ortak Programlar

Bunlar arasında örnek olarak, sanayi politikası, haberleşme, enerji, ulaştırma, tüketicinin korunması, sağlık, mesleki eğitim, kültür gibi konularda Topluluk yetkilerinin arttırılması planlanmıştır.


1957 tarihli Roma Anlaşması ile bir gümrük şeklinde kurulmuş ve Avrupa Ekonomik Topluluğu planlandığı gibi zamanla ortak pazar özelliğine oradan da son aşama olan ekonomik ve parasal birlik aşamasına bu anlaşma ile ulaşmış bulunmaktadır. Günümüzde Siyasal Birlik aşamasına doğru ilerleyen Avrupa Birliği'nde çeşitli çatlama sesleri duyulmasına ve 2007 Lizbon'un (orijinal anlaşma metni için tıklayınız) aşama olarak bir adım daha ilerleme çabasındaki referandum başarısızlığına rağmen, 2009 başındaki onayla gelecekte bu yönde çabaların devam edeceğini göstermiştir.

Tüm bu girişimler güçlü ve zengin bir Avrupa yaratma hedefine yöneliktir.