Borsa Dışı Opsiyonlar (Döviz Piyası)

Bir önceki yazımızda borsaya kayıtlı opsiyon işlemlerini incelemiştik. (ayrıntılı bilgi için tıklayınız)

Ancak 1980 öncesi bu örgütlü opsiyon borsaları çıkmadan önce Batı Avrupa ülkelerinde büyük bankaların oluşturdukları, geniş kapsamlı bir ‘örgütsüz opsiyon piyasası’ (over-the-counter option market) bulunuyordu. Bu piyasalar aynı şekilde bugün de varlığını sürdürmektedirler. Hatta buradaki işlem hacminin örgütlü borsalardakinden daha fazla olduğunu söylemek mümkündür.

Örgütsüz banka döviz opsiyonlarının, örgütlü döviz opsiyon borsalarıyla birlikte yürütülmesinin nedeni (yani örgütlü borsalar kurulmasına rağmen, örgütsüz opsiyon piyasalarının sürdürülmesinin nedeni); Örgütlü borsa opsiyonlarının belirsizlik uygulamasına uygun olmamasıdır.

Şöyle açıklayabiliriz;

Yapılan döviz sözleşmesinin uygulamaya konması, her zaman döviz kurunun ne olduğuna bağlı değildir. Bazı durumlarda önemli olan, uluslarası bir ticari işlemin neticelendirilmesi olabilmektedir. Örnek olarak, uluslarası bir ihalenin kazanılması, bir satınalma teklifinin karşı tarafça değerlendirilip kabul edilmesi, ihracat sözleşmesinin imzalanması gibi durumlarda hep belirsizlikler mevcuttur.

Teklifin taraflarca görüşüldüğü zaman dilimi içerisinde döviz kurunda bir yükselme olursa, teklif sahibi bundan zarara uğrayabilmektedir. Bu nedenle, ödemeyi yapacak olan firma işi şansa bırakıp görüşmelerin tamamlandığı gündeki kurdan işlem yapmayı seçmektense, teklifi verdiği gün bir bankadan gerekli miktarda dövizi içeren bir alım opsiyonu satın alabilmektedir. Yapılan ticari görüşmeler olumlu sonuçlanırsa, opsiyon uygulamaya konulur, tersi durumda ise uygulamaya konmaz ve yalnızca ödenen prim tutarında bir masrafa katlanılmış olmaktadır.

Günümüzde geleceğe dönük döviz araçlarında hızlı bir gelişme görülmektedir. Buna örnek olarak yeni bir uygulamadan bahsedebiliriz. Bu yeni uygulama vadeli sözleşmelerde opsiyon özelliklerine yer verilmesidir. Yani bu tür sözleşmeler, vazgeçme ve geri dönme olanağı sağlayan vadeli işlemler şekline dönüştürülmüştür. Bunlara ‘dönülebilir vadeli’ (break forward) sözleşmeler denilmektedir. Bu sözleşme sayesinde işlemciler vadeli sözleşmelerin güvence ve kolaylıklarından (istenen süre ve miktarda düzenlenebilme gibi) yararlanabilmekte ve ayrıca kurlardaki ortaya çıkacak olumsuz gelişmelerin sonuçlarından da kaçabilmektedirler.