Eğer vadeli teslim kuru anında teslim kurundan yüksekse, aradaki farka 'vadeli döviz primi' (forward premium) denilmektedir.
Tersi durumda, vadeli kurun anından teslim kurundan düşük olması durumunda aradaki farka ise 'vadeli kur iskontosu' (forward discount) adı verilmektedir.
Son olasılık ise her iki kurun da birbirine eşit olması durumudur, buna kurların 'düz' (flat) olması denilmektedir.
Bu söylediklerimizi sembollerle ifade ederek bir formül oluşturabiliriz.
FN vadeli döviz kuru
S anında teslim döviz kuru
N teslim süresi (F30=aylık)
PN vadeli teslim primi veya iskontosu
PN = (FN - S) / S
Formülde PN pozitif çıkarsa, vadeli kurun prim yaptığını, negatif çıkarsa da iskontolu olduğunu söyleyebilir. PN sıfır olursa, iki kurun aynı olması demektir.
Formülün uygulanışı ile ilgili somut bir örnek vererek daha iyi bir anlatım sunabiliriz.
Doların anında TL kuru (S) - 2,00 TL
90 günlük vadeli kuru (F90) - 2,20 TL
PN (Vadeli Teslim Primi veya İskontosu) nedir?
P90 = (2,20 - 2,00) / 2,00 = 0,20/2,00 = 0,10 = %10 [90 günlük vadeli teslim kuru (anında teslim kuruna göre) yüzde 10 prim yapmaktadır]
Bu prim ve iskontolarında yıllık düzeyde hesaplanması pratik yararlar sağlar. Çünkü bu sayede prim ve iskonto tutarlarının yıllık faiz oranlarıyla karşılaştırılması gerçekleştirilebilir.
Yukardaki formülde belirli günlük olan prim ve iskontoları yıllık standart oranlar biçimine dönüştürmek için aşağıdaki eklemeyi koymak yeterli olacaktır.
PN (yıllık) = (FN - S) / S x (360 / N) (eklenen bölüm)(eğer daha önceki hesaplama aylık olarak verilmiş olsaydı 360 yerine 12 koyulacaktı ve N yerine ay sayısı yazılacaktır)
Bu formül sonucunda PN, günlük dönemlere ait prim (veya iskonto) tutarlarının yıllık yüzde oranlarını gösterecektir.
Üstteki örneği bu bağlamda yıllık yüzdesini bulmak için kullanırsak,
P90 = (2,20 - 2,00) / 2,00 x (360 / 90) = 0,40 olmaktadır. (%40)
Bu oran, yıllık faiz oranı ile karşılaştırılarak çeşitli kârlılık analizleri yapılabilmektedir.
Bu yazımızdaki örneklerde kolaylık sağlaması maksadıyla belli bir döneme ait vadeli piyasa değerinin tek bir kurla ifade ettik. Fakat, gerçek uygulamada bilindiği gibi anında teslim kurlarında olduğu gibi, vadeli kurlar da alış ve satış kurları olmak üzere ayrı ayrı hesaplanmaktadır. Ayrıca bilinmesi gereken, vadeli sözleşmenin süresi uzadıkça alış ve satış kurları arasındaki farklar büyüdüğü gerçeğidir.
Anında teslim piyasasında olduğu gibi vadeli piyasaların da başlıca aracı kuruluşları bankaları ve brokerlardır. Aynen diğerinde olduğu gibi bankalarla müşterileri arasındaki perakende piyasa ve bankalar arasındaki döviz pozisyonlarını denkleştirme amaçlı olan ise vadeli döviz interbankı şeklinde yapılmaktadır. Bankalar vadeli döviz pozisyonlarındaki eksik veya fazlayı (kısa veya uzun pozisyon) denkleştirmek için interbank piyasasına girerler.
Tahmin edilebileceği gibi bankaların kendi aralarındaki işlemlerde uyguladığı kurlar ile müşterilerine uyguladıkları kurlar birbirinden farklı olmaktadır. İlke olarak müşterilere hesap edilen vadeli satış kuru daha yüksek, alış kuru ise daha düşük olmaktadır.
Döviz piyasaları işlemin sahip oldukları özelliklerin müşterinin kendi ihtiyaçlarına uygun gerçekleşmesi olanağı tanımaktadır. (customize)
Anında ve vadeli işlemler istenen miktar üzerinden yapılabilmektedir. Vadeli işlemler çoğunlukla bir yıla kadar istenen vade ile düzenlenebilmektedir.
Vadeli işlemlerde farklı fiyatlar, piyasanın dağınıklığına ve piyasa yapımcılarının güvenilirlik derecelerine göre değişiklik gösterebilmektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder